Van een Zeeuws aandeel in de
„Slag bij Nieuwpoort" en van
Zeeuwse grammofoonplaten
Tekst: Joris van Hoedekenskerke.
Tijdens de achter ons liggende weken werd onze aandacht getrokken door
twee feiten op cultureel gebied, die we de lezers van „Zeeland Magazine" niet
mogen onthouden. De tweede langspeelplaat onder de titel „Zeeland Plat"
kwam uit. En via de boekhandel kon men nog eens kennis maken met de slag
bij Nieuwpoort. U weet wel, die met dat jaartal dat iedereen kent
Laten we maar met de historie beginnen: Zeeuwse historie, want het zal niet
algemeen bekend zijn dat Zeeland een naar verhouding belangrijk aandeel
heeft gehad in de slag bij Nieuwpoort, waarvan iedere Nederlander zelfs
als hij of zij tijdens de vaderlandse geschiedenisles zalig zat te dommelen
zich het jaartal herinnert: 1600.
Men vond toen in Holland dat de in de
Zuidelijke Nederlanden het tegenwoor
dige België vertoevende Spanjaarden
maar eens een lesje moesten hebben. Zee
land deed mee. Vooral de Zeeuwse koop
lieden zagen er wel wat in om de Vlaamse
kuststeden waarvan een aantal in Spaan
se handen eens goed onder militaire druk
te zetten. En in één moeite door zou het
zeeroversnest Duinkerken flink kunnen wor
den aangepakt. Officieel heette dat: „Het
verzet van de Noordelijke Nederlanden
tegen de Spaanse overheersing". Inderdaad,
een vrijheidsstrijd, maar beslist niet alleen
uit ideologische en politieke overwegingen.
Ook begrippen als „commercie" en „con
currentie" speelden mee.
De Vlaamse romanschrijfster Maria Vla-
mijnck ze is woonachtig in het Vlaamse
Koksyde, niet zo ver van de plaats waar
in 1600 de slag woedde is nog eens in
dit gebeuren uit de vaderlandse geschiedenis
van Vlaanderen en Nederland gedoken. Een
oranjekleurig boekje, getiteld „De Slag bij
Nieuwpoort", uitgegeven bij Heembiblio
theek Bachten de Kupe, was het resultaat.
In heel begrijpelijk Nederlands (met nu
en dan een Vlaams tintje, hetgeen ons niet
hindert) gaat ze in op de politieke en mili
taire achtergronden, de voorbereidingen van
de legers, het eerste treffen.
Het was in de dagen van Prins Maurits,
die vanover de Schelde vanuit Walcheren
een landmacht richting Oostende liet mar
cheren. Over zee ging een vloot waarop
ook de vice-admiraal van Zeeland, Joost
de Moor, richting Nieuwpoort, een stad aan
de Vlaamse „Westkust".
Zeeuwse soldaten, onder commando van
kolonel Charles van der Noot leverden in
de vroege ochtend van 2 juli 1600 slag
met Spaanse troepen bij Leffinge, een dorp
in de buurt van Nieuwpoort. Hoewel uit
eindelijk de slag door de Noordelijke Ne
derlanden werd gewonnen, moesten de
Zeeuwen en de aan hun kant strijdende
Schotten, allen onder bevel van Ernst Casi-
mir van Nassau, aanvankelijk het onderspit
delven. Bij dit treffen sneuvelden 180
Zeeuwse soldaten en officieren, en 600
Schotten.
Een later gevangen genomen Spaanse be
velhebber, Mendoza, werd hoffelijk en gast
vrij behandeld door zijn overwinnaars, die
hem aan de lunch nodigden. Maar de Schot
ten namen wraak voor de tijdelijke neder
laag, die ze samen met de Zeeuwen hadden
geleden. Zij sloegen een aantal krijgsge
vangen gemaakte Spaanse soldaten dood.
Een oorlog kan wellicht een historische
en politieke noodzaak blijken, erg mens-
verheffend is het allerminst
Nochtans is het boekje zeer interessant
en bij de boekhandel te koop of te bestellen
a 23,per exemplaar.
Ook interessant en van een wat vrolijker
karakter is het verschijnen van de tweede
langspeelplaat in de serie „Zeeland Plat".
Mogen we de grammofoonplatenhandelaren
geloven, dan vliegt ook deze plaat de win
kels uit. Een verheugend verschijnsel, deze
belangstelling voor „kleinkunst" in „De
Zeeuwse taele".
Laten we maar meteen zeggen, dat we
de LP „Zeeland Plat 2" beter vinden dan
de al enige tijd geleden uitgekomen eerste
plaat in die serie. Aan „Zeeland Plat 2"
werkten mee Tilly den Boer - de Kok, zang
en voordracht; Jillis de Puut (Rien de Jonge),
eveneens zang en conférence; en de accor
deonist Wim de Vos.
De eerste plaat zo vonden wij droeg
nog sporen van de „bruiloften en partijen
sfeer" waarin het dialekt als „grappig"
wordt ervaren en nauwelijks serieus wordt
genomen door sprekers en toehoorders. Bij
„Zeeland Plat 2" is dat gelukkig al heel
wat minder het geval, al is ook die er nog
niet helemaal vrij van.
Zonder Jillis de Puut en Wim de Vos
te kort te willen doen durven we zeggen,
dat „Zeeland Plat 2" wordt „gedragen" door
Tilly den Boer. Ze zingt goed (verschijnt
van tijd tot tijd ook op het Zeeuwse con
certpodium als sopraan). Vooral haar ge
sproken teksten zijn wat de uitspraak en
de kennis van de dialekten betreft te waar
deren.
Als Zeeuws-Vlaamse van geboorte heeft
ze geen enkele moeite met het dialekt van
Bruinisse en dat van westelijk Zuid-Beve
land. Zo is bijvoorbeeld haar natuurlijke
weergave van „Tanne uut Kwedamma" kos
telijk: de reacties van ,,'n boerewuufje uut
'n 'uusje an d'n diek" op hedendaagse ver
schijnselen als toeristen, bromfietsen, tand
artsen en sex-boetieks. Ook haar Zeeuws-
Vlaamse verhaal over Bram de Koker is
qua dialekt althans een juweeltje.
Haar liedjes, verdienstelijk begeleid door
Wim de Vos, zijn dus over het algemeen
qua tekst zeer aanvaardbaar. Helaas en
dat geldt ook voor de liedjes van Jillis de
Puut worden er niet altijd even originele
melodieën gebruikt. Het toppunt hiervan
is wel het op zichzelf niet onaardige liedje
„Nergens groeit de terve milder" op de
eerste plaatkant. Dat wordt gezongen op
de wijs van Haydn's „Gott erhalte Franz
den Kaiser", dezelfde melodie als van
„Deutschland iiber alles"
Jillis de Puut zou een goede conférence
kunnen opbouwen, als hij maar net niet
een tikkeltje te veel gegrepen was door het
„lach of ik schiet"-principe. Hoewel
het zij gezegd de tweede plaat hieronder
minder lijdt dan de eerste.
Jillis de Puut kan goed praten, goed
Zeeuws praten, maar doet dit jammer ge
noeg niet altijd: woorden als „nu", „vrij
gezel", „gestuurd", „voor" (in plaats van
„voe" of „vo"), „aanmerkingen" en „bui
tenverblijf" zijn geen Zeeuws. Toch gebruikt
hij ze in een conférence, die voor Zeeuws
doorgaat. En dat is ten onrechte
concessies doen aan het „Hollands".
Ondanks deze kritische aantekeningen
vinden wij het uitkomen van grammofoon
platen met Zeeuwse teksten een positief
verschijnsel. We schreven het al: verheugend
is de grote 'belangstelling die er bij het
publiek blijkt te bestaan. Deze platen wor
den uitgebracht door de in het Twentse
Bornerbroek gevestigde „Ivory Tower Re
cords". Een maatschappij, die aktief is op
het gebied van dialektopnamen.
Ja, bij alle waardering toch nog een
kritisch nootje. Jillis de Puut zal wel denken
„Die veint eit ut op mien begrepe", maar
dat is toch echt niet zo. Ook deze kritiek
is opbouwend bedoeld.
Op de hoes van de twee platen staat hij
afgebeeld met een zwarte pet op, blauwe
kiel aan en rode zakdoek om de hals; kle
dingstukken bekend uit carnavalstijd. Vóór
de „overall" was uitgevonden droegen
Zeeuwse boeren de blauwe kiel en „rooie
neusdoek" wel tijdens de oogst. Maar als
ze „prontjes" voor de dag wilden komen,
droegen ze een ander fraaier kostuum. Jillis
de Puut kan dat toch weten
Overigens kijken we met belangstelling
uit naar „Zeeland Plat 3". En wanneer komt
een (goede) dialekt-zanger als Engel Rein-
houdt eens met een LP uit?
29
