Natuurmonument
„De Oude Zanddijk
Tekst: Liesbeth de Jonge Foto's: Johan Berrevoets
Tussen Nisse en Heinkenszand op Zuid-
Beveland is een zeer bijzonder natuurgebied
te vinden. Natuurmonumenten om precies
te zijn en het lijkt misschien wat vreemd,
maar deze natuurmonumenten zijn dijken.
„De oude zanddijk" en de „oude kamerse
dijk" bijvoorbeeld.
Het is een gebied waar de tijd heeft stil
gestaan, alhoewel haar schoonheid afhan
kelijk is van de voorbijgaande jaargetijden.
De lente waarin de oude zanddijk nu is
getooid, past bij haar als een feestjurk.
Net als Vlaanderen is het een oud land.
De grond met al haar onregelmatige onder
brekingen van struiken en dijken is gevormd
door de eeuwen en de natuur. De mensen
hand paste zich aan.
Er hangt een, voor dit jaargetijde toch
al zo kenmerkende, zware kruidige lucht.
De weilanden met een reliefachtige grond
zien beurtelings geel, wit en groen van
bloemen en gras. Als statige donkere vlek
ken staan vredig enkele paarden te grazen.
Oude grillige boomstronken vormen een
ander schaduwelement en het kost geen
moeite je voor te stellen dat het skeletten
van prehistorische dieren zijn.
Kijk je in een andere richting dan zie
je akkers met strepen nieuw fris groen;
een strakke lijn ineens in dit gebied vol
vormen.
Een weeltje op de hoek van een dijk
vol statige rietpluimen, die doodstil het
publiek vormen van de talloze vogels in
de omringende bomen en struiken. Een
koolwitje vliegt op uit de grashalmen.
Overal langs en op de dijken bloeit het
fluitekruid dat deels tussen de bomen
zorgt voor een symphonie van licht en
schaduw.
Weer een vennetje omrand door riet en
hoge bomen en deze keer een paar koeien
als vierkant element van zwart. Ze zijn
nieuwsgierig, de zwarte vlek komt traag
in beweging en blijkt roestbruin in de zon.
Een groep knotwilgen strekken hun ge
knotte armen naar de hemel en het dak
van een grote houten schuur weerspiegeld
in het water. Twee meerkoeten en hun
parmantig jong verbreken die stille weer
spiegeling en trekken strepen over het wa
teroppervlak. De grondmist en de verte,
waar de bomenrij al half de kleur van de
hemel heeft, vervagen onder het geluid
van vogels en rust. Een andere dijk omrand
door bomen, die gotisch in elkaar grijpen,
doet ons denken aan een kerkgewelf. Het
koor wordt gevormd door boomstammen
in de schaduw, daar waar de dijk zich buigt.
Waar ooit een weg is geweest, is nu een
weelde van hoge witte bloemen.
Een laantje over een dijk dat volledig
begroeid en bedekt is met het groen van
overhangende takken en statig fluitekruid
aan weerszijden. Het trilt als we er langs
komen en laat een sneeuw van witte blaad
jes achter. Het is een gang die leidt naar
weer zo'n hoekje, verwilderd en vergeten,
met struiken en bomen, riet en duizend
soorten gras. Hier en daar staat een jong
boompje. Voor het eerst de mensenhand,
die met zorg over dit gebied waakt sinds
het tot natuurmonument verheven is.
De menselijke reden in ons vraagt zich
af waar zo'n verwilderd dijkje wel heen
voert, maar in een gebied als dit is die
vraag overbodig. Het dijkje is er en dat
is voldoende.
Zelfs bij een enkel huis krijg je even het
idee, dat de tijd stil staat. Over een hek
worden jute zakken gedroogd; iets dat je
vrijwel nooit meer ziet.
Toch houdt het sprookje op en begint
de werkelijkheid. De dijken zien er weer
uit „zoals bij ons", de mensen in de akkers,
een voorbijsnellende auto.
Pas nadat we rondgedwaald hebben in
deze verstilde wereld leren we de achter
gronden kennen van het begrip natuurmo
nument. Onze vragen worden beantwoord
in Heinkenszand door de heer J. M. M.
Damen, de enige beheerder in Zeeland
van de Vereniging tot het behoud van
natuurmonumenten.
De heer Damen vertelt ons, dat de oude
zanddijk één van de jongste aankopen is
van de Vereniging tot behoud van natuur
monumenten. De verkoper van destijds past
volledig in het romantische beeld. Een oude
klompenmaker verkocht de dijk, omdat het
onderhoud hem te duur werd. De bomen
waren goed onderhouden. Anders was het
gesteld met twee van de weekjes, die door
de mens als vuilnisbelt werden gebruikt.
Sinds de dijk eigendom is van de vere
niging, is er verandering gekomen in die
situatie en zijn de weeltjes natuurlijk en
in ere hersteld.
Onderhoud is één van de taken van de
beheerder, die bijvoorbeeld in het najaar
zorgt dat de zieke bomen worden gekapt
en jonge bomen teruggeplant. Een veelvul-
5