Een prachtboek
over Zeeuws Vlaanderen
schappelijke regeling Grevelingenbekken bij
de gemeentes in studie. De bedoeling is
dat een rechtspersoonlijkheid bezittend li
chaam: „Natuur- en rekreatiegebied De
Grevelingen" zal worden opgericht, waarin
vertegenwoordigers van rijk, provincie en
alle gemeentes op de beide eilanden zitting
hebben.
„Het zal nog wel tot 1977 duren voor
een definitieve beheersvorm haar rechts
kracht zal krijgen", aldus de heer Schou-
wenaar.
De trage gang van zaken rond de in
richting van het bekken heeft hier en daar
nogal wat wrevel gewekt. Toch zitten er
ook goede kanten aan. De opvattingen over
recreatie en natuurbehoud zijn nogal ver
anderd. Aanvankelijk wilde men alles voor
de recreatie bestemmen, nu denkt men er
over om het middengebied rond de Hompel
voet en de Veermansplaat natuurgebied
te laten blijven.
Dat zal inhouden dat de recreatieve ont
wikkeling aan de west- en oostzijde volop
zal doorzetten, maar dat het middengebied
rustig wordt gehouden. Met snelheidsbe
perkingen voor motorboten en dergelijke.
Intussen ontwikkelen zich de plaatsen
aan de kust volop. Er wordt daarbij vooral
gedacht aan Bruinisse, Brouwershaven, Kab-
belaarsbank Ouddorp en Stellendam en
verder in mindere mate aan Bommenee,
Scharendijke, Herkingen en Battenoord.
Voor het jaar 1985 werd het aantal lig
plaatsen nodig voor de watersport op onge
veer 8500 geschat. Daarbij calculeert men
Dertienhonderd jaar geleden, in 678, komt
de naam Vlaanderen het eerst voor. Er zijn
er nu vier. van zuidwest naar noordoost:
Frans Vlaanderen, West Vlaanderen, Oost
wel in, dat een ongeremde ontwikkeling
van de watersport het karakter van de na
tuur- en stiltegebieden te erg kan aantasten.
Daarom houdt men rekening met alsnog
te nemen beperkende maatregelen.
Zo werd onlangs ook al het ongelimi
teerde vissen aan banden gelegd. Men mag
nu nog maar een beperkt aantal vangen
om het „doodvissen" van het bekken tegen
te gaan. Hengelsportverenigingen vragen
zich intussen wel af wat er met de vis
in het meer gaat gebeuren.
Veel zal afhangen van het al of niet
zout worden. Het meer moet geen aqua
rium worden, vindt men, waarin alleen
uitgezette vis kan worden gevangen.
Er zijn ook nogal problemen met de
voortplanting en het experiment om forel
uit te zetten mislukte grotendeels.
De drooggevallen zandgronden worden
door de Dienst der Domeinen bewaakt
tegen verstuiving. Er worden zouttolerante
grassen gezaaid, stuifschermen gezet en
wilde planten als biestarwegras en helm
geplant. Daardoor kunnen er duinen ont
staan en kan de natuur zelf langzaam maar
zeker het gezicht van het gebied gaan
bepalen.
Of zoals de heer Schouwenaar het zegt:
„Dit fantastische gebied kan zichzelf ont
wikkelen en de schoonheid verkrijgen die
mensenhanden niet kunnen scheppen. Hoog
stens begeleiden. Waardoor dit Grevelingen-
gebied een nationaal pronkjuweel zal wor
den in onze Gouden Delta."
Ineke van Loon.
Vlaanderen en (ons) Zeeuws Vlaanderen.
In de elfde eeuw liep de kustlijn ongeveer
van Brugge naar Antwerpen; men is toen
met primitieve middelen gaan inpolderen
ten noorden daarvan. Moeizaam werd land
gewonnen, er ging weer veel verloren:
verdronken landen werden opnieuw inge
dijkt. vraag niet hoeveel werk en mensen
levens het heeft gekost. Zee- en Schelde-
armen slibden dicht, St. Anna ter Muiden
heeft een schcepsanker en een halve maan
sikkel in net wapen: zeehandel had het
op de Levant! En nu?
Nog geen kwarteeuw geleden werd de
Braakman met twee Phoenix caissons af
gesloten. In de 16e en 17e eeuw werden
forten, schansen en batterijen bij tientallen
gebouwd, er werden militaire waterlinies
aangelegd. Wat is er allemaal niet verwoest
in 1944: haast overal nieuwe dorpskernen,
fris, wat sober en strak.
Watergeweld en oorlogsgeweld hebben het
geteisterd en omgevormd. En nu? Zeeuws
Vlaanderen verandert door de dijkverzwa
ringen wegens de Deltawerken, door wegen
aanleg, haven- en industrieconcentraties;
Antwerpen en Gent dringen op met hun
stedenconglomcratcn. Misschien komt er een
vaste oeververbinding met de rest van Zee
land waar het sommige, vele dingen mee
gemeen heeft en andere hélemaal niet.
Er zijn vissershavens, jachthavens, bad
plaatsjes aan de Noordzee: er zijn reus
achtige chemische bedrijven naast ontroe-
rend-landelijke buurtschappen waar je het
zomerkoren en de suikerbieten kunt hóren
groeien. Er varen supertankers vlak langs
en containerschepen: maar op de veerboten
is het eventjes goed relaxen na de lange rit.
Er is een prachtig boek over Zeeuws
Vlaanderen: wie er woont of loert zou het
moeten hebben voor achtergrondinformatie.
Deel 4 van de serie „Tussen Afsluitdammen
en Deltadijken", van Ing. M. H. Wilderom,
1973, opent met vier boeiende kleurplaten
van de wapens der vier Zeeuws-Vlaamse
waterschappen en eindigt ruim 500 blad
zijden verder met Baalhoekkanaal en Wes-
terscheldctunnel/brugplan. Het heet een ge
schiedkundige en waterstaatkundige studie,
en geeft een ongemeen boeiend perspectief-
in-dc-tijd. overvloedig geïllustreerd en ge
documenteerd.
Vanaf de vroege Middeleeuwen tot twee
jaren geleden is er kaart- en fotomateriaal
over (we noemen willekeurig wat) herdij-
kingen. duinbevestigingen, veerdiensten,
grenspalen, vestingstedebouw, molens, raad
huizen, polders, waterschappen, veldslagen,
restanten van zeer oude dijken, nu midden
in het land gelegen; gemeentelijke herin
delingen, zoetwaterfabrieken, hogedruk-bol-
gashouders, stormvloeddeuren enstille
dorpshoekjes die voor kanaalaanleg moeten
verdwijnen.
Topografie en geografie zijn belangrijk
in dit boek. maar de hoofdschotel vormen
toch de waterstaatkundige en historische
gegevens en beschouwingen, waarbij Wil
derom het gehele boek zeer prettig leesbaar
weet te houden op het niveau van de
geïnteresseerde leek, en beslist niet op dat
van de technicus of geschiedkundige.
Boeiend relaas om telkens even te raad
plegen als je wat meer wilt weten over
Zeeuws Vlaanderen dan de toeristische fol
ders en de ANWB weten te vertellen.
Boek dat bewondering afdwingt over Wil-
derom's spit- en graafwerk, figuurlijk dan,
sorry. Deel 4 van een serie waarvan het
begrijpelijk is dat men die wil completeren
met de andere delen. Boek over een stuk
Zeeland waar zo ontzaglijk veel gebeurd is,
pak weg de laatste duizend jaren; boek
dat op sublieme wijze het verband legt
tussen het landschap en het gebeuren-van-
toen.
S. Z.
Aan de rand van Grevelingenmeer: duizenden vogels. Foto: Johan Berrevoets, Zierikzee.
ïi
