Chawwa Wijnberg De vulkaan van het verleden
tekst Mario Molegraaf
Mijn poëziekast is een grote kast, zeven planken van
tachtig centimeter. Mijn poëziekast is toch niet groot
genoeg. Ieder jaar komen er uitgaven bij, wat bete
kent dat tientallen centimeters andere boeken moeten
verdwijnen. Een van de weinige dichters die deze
schiftingen steeds weer heeft doorstaan, is Chawwa
Wijnberg. Heel haar oeuvre vanaf haar eerste tot en
met haar laatste bundel staat al jaren op plank zeven.
Wanneer ik haar debuut begin te herlezen, begrijp ik
hoe dat komt. Het is een laat debuut, Chawwa Wijn
berg werd 47 in het jaar van verschijnen, 1989. Maar
het is vooral een sterk debuut, figuurlijk en bijna let
terlijk. Op een van de eerste bladzijden heeft ze het
al over 'de vulkaan van het verleden'. Een vulkaan die
lang geen teken heeft gegeven, vandaar de titel van de
bundel Aan mij is niets te zien. Des te heftiger is nu de
eruptie.
Een vulkaan van het verleden dus. In de volgende
gedichten bepaalt ze dat verleden nader in regels als
'de erfenis van zes miljoen voor moord op vader' en
'hitler is een oude wolk geworden maar nog altijd
stormt en regent het in mij'. Het is in haar poëzie
blijven stormen en regenen, de vulkaan rommelt nog
steeds. 'Bevrijding' heet een veelzeggend gedicht,
opgenomen in Matses en monsters uit 2001. Bevrijding
is voor haar dat vier mei weer voorbij is. Ze is dan
'niet stil', want alle namen 'van vaders kant, van moe
ders zijde' moeten worden uitgesproken. Dit gruwe
lijke verleden is zeker niet haar enige onderwerp. En
verrassend genoeg is, wanneer je haar poëzie overziet,
ook bij zware onderwerpen haar toon licht. 'Vrolijke
gedichten' noemde ze een cd waarop ze een keuze
uit haar werk leest, en in die omschrijving zit geen
zweem sarcasme.
Een van de geselecteerde gedichten is het aan
doenlijke 'Familie Aardappel', uit de in 2003 versche
nen bundel Echo van de roos. Het gedicht staat in een
afdeling 'De Zeeuwse Gedichten', want in 2000 was
zij in Middelburg komen wonen, ze bracht het er tot
stadsdichteres. In deze afdeling vindt de lezer verder
gedichten als 'Middelburg, een rondje om', 'Decem
ber in Middelburg' over witte zwanen in de Bier
kaaisgracht, en 'Lange Jan'. Ongetwijfeld is er méér
Zeeland in haar recente werk, al staan er dan geen
geografische namen bij. Voor alle zekerheid laat ze in
'Zeeuwinnen' uit een volgende bundel Nerf en flanken
(2008) met de juiste tongval weten: 'luuster ook ik/
ben een zeeuwin'. Door die bekentenis is Zeeland een
boeiende dichteres rijker. Mijn poëziekast wil er nog
vele centimeters Chawwa Wijnberg bij.
Familie Aardappel
Vader
fietst met krieltje
op zijn borst, zijn grote hand
beschermt het kleine lijfje
en de broze dop
moeder
rijdt met kleine eigenheimer
fier op kop
de familie Gelukkig
van de gestampte pot
Chawwa Wijnberg (geb. 1942)
39 Zeeuws Tijdschrift 2013 3-4
