Anno 1631. De overwinning op het Slaak. Barend Wijnveld jr.
(Amsterdam 1820 - Haarlem 1902) Olieverf op doek, 59 x 42,5
cm. Inv. A 5022. Collectie: Amsterdams Historisch Museum.
'De tegen een hoog losgeld vrijgelaten graaf Jan van Nassau en de
prins van Barbangon voeren met een Spaans-Belgisch leger van zes
duizend man de Schelde af om Zeeland te veroveren. Zij ontmoetten
op het Slaak, ten noorden van Tholen, de Hollandse en Zeeuwse
vloot. Deze stond onder bevel van vice-admiraal Marinus Hollare. In
een hevig gevecht verijdelde deze de aanval van de vijand. Hij ver
nielde diens schepen en nam bijna al diens volk gevangen. Craaf Jan
van Nassau en de prins van Barbangon ontsnapten echter in een
kleine roeiboot.
mist ervoor dat de strijd gestaakt moest worden.
Omdat de Spanjaarden vreesden dat Hollare een
verrassingsaanval zou uitvoeren en niet wisten van
welke kant hij zou komen, gingen ze in grote getale
van boord. Hollare liet echter zijn vloot voor anker
gaan en wachtte de ochtend af. Toen de mist in de
vroege ochtend was opgetrokken, lichtte hij het anker
en trof de Spaanse vloot grotendeels verlaten aan.
Slechts dertien schepen bleken nog bemand te zijn.
De overwinning voor de Staatsen was compleet: circa
tachtig vaartuigen, 188 kanonnen, 12.000 pond bus
kruit en veel bouwmateriaal werden buitgemaakt.
4700 Spanjaarden werden krijgsgevangen gemaakt.
Als gevolg van de nederlaag keerde het Spaanse land
leger onverrichter zake terug naar Ekeren. De slag op
het Slaak was het laatste treffen op zee tijdens de
Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Republiek.
De olieverfschets Anno 1631.
Het is volle maan. Een Staatse sloep vol soldaten
wordt in de richting van een Spaans oorlogsschip
geroeid. In de verte staat een schip in brand en zijn
nog andere schepen vaag te zien. Het Spaanse schip
ligt er verlaten bij in het water. Dit klopt niet met de
werkelijkheid want pas de volgende ochtend wanneer
de mist is opgetrokken worden de Spaanse schepen
door de Staatsen zonder bemanning aangetroffen. De
Spaanse vloot bestond uit sloepen, pontons en platbo
dems, en niet uit oorlogsschepen zoals afgebeeld. De
strijd speelde zich af bij volle maan en niet in de och
tend. De grotendeels verlaten Spaanse vloot kon niets
anders doen dan zich de andere ochtend overgeven.
Wijnveld heeft twee fasen uit de slag met elkaar
vermengd waardoor gezien de werkelijke gebeurtenis
sen een ongeloofwaardige situatie ontstaat. Misschien
is de donkerte van de nacht bedoeld om het
spanningselement te verhogen.
Bij alle overige contemporaine afbeeldingen wordt
de slag bij daglicht uitgebeeld. Op de gravure uit het
boek van Isaac Commelijn en het schilderij van
Abraham de Verwer worden grote zwarte rookwolken
afgebeeld, tekens dat de strijd (die gedurende de
nacht is gestreden) nog in volle gang is. Ook hier zien
we dus hetzelfde euvel als bij Wijnveld, met dit ver
schil dat de gebeurtenissen van de afgelopen nacht
hier naar de dag zijn verplaatst. Enkel Simon de Vlie
gers schilderij 'Slag op 't Slaak' (geschilderd in 1631,
olieverf op doek. Museum Markiezenhof Bergen op
Zoom) geeft een vrij getrouwe weergave van de nacht
van 12 op 13 september 1631. Geen volle maan, geen
50 Zeeuws Tijdschrift 2002/5-6
