woorden op de beslissende vragen: wie is de ander,
wie ben ik. Met als aanleiding steeds een stuk uit zijn
collectie. Daarom is het zo plezierig dat nu voorwerp
en gedicht worden verbonden, dat lezer en kijker
samenvallen op de expositie die tot 6 januari te zien is
in het Afrika Museum, waarschijnlijk de eerste literai
re expositie ter wereld waar u niet wordt lastig geval
len met boeken en manuscripten.
Ik geloof dat de getoonde voorwerpen de bezoeker
niet alleen een boeiende blik op een particuliere col
lectie gunnen, maar ze eveneens een doorsnede van
de zo rijke Afrikaanse kunst bieden. Wat betreft mate
rialen: er zijn niet alleen dingen van hout, maar ook
van aardewerk, brons, zilver en ijzer. En ook als het
om de regionale verspreiding gaat: van Sierra Leone
tot Tanzania. Het wordt duidelijk dat Hans Warren
uitgesproken voorkeuren had: voor de sculpturen van
de Lobi en voor de kunst van de Yoruba, voor voorstel
lingen met vogels en voor erotische taferelen.
Voor mij zijn de vertrouwde voorwerpen bijna vreem
delingen geworden. Zó anders is de museale entoura
ge dan de huiselijke omgeving. Maar ik ben erg inge
nomen met de tentoonstelling in het Afrika Museum,
juist in het Afrika Museum, precies zoals het Hans'
wens is geweest. Hij en ik hadden favoriete plaatsen,
plekken waar we ons altijd gelukkig voelden, oorden
ook die voor mij lang te pijnlijk waren om te bezoeken.
Plaatsen als het hoge duin bij het Walcherse dorp
Zoutelande waar we nooit genoeg kregen van de zand
blauwtjes. Toen ik er laatst was, stonden er nog een
paar van die onwaarschijnlijk tere plantjes in bloei en
ik moest natuurlijk aan zijn gedicht 'Zandblauwtje'
denken:
Scherfje hemel op de duintop
trillend in de wind.
Op een mooie middag in september ben ik naar het
weitje bij Elsloo in Zuid-Limburg geweest waar we
altijd genoten van de herfsttijlozen. Ze bloeiden ook
nu prachtig, 'vergankelijk en broos', zoals Hans het in
een gedicht noemde. In een tweede gedicht beschreef
hij heel treffend de kleur: 'zie de elfenlila glans der
herfsttijlozen'. En door de tentoonstelling moest ik
dus terug naar deze geliefde zalen in Berg en Dal,
met zicht op de roze flamingo's.
Op 29 april 2001 waren Hans en ik er voor het laatst,
hij maakte uiteraard een notitie over het bezoek in zijn
Geheim dagboek. Hij schreef: 'Het was een geslaagde
dag, vooral vanwege de tentoonstelling Wereld in
Beweging. Het Afrika Museum te Berg en Dal is mis
schien het leukste museum van Nederland. We
keken ruim twee uur rond. De hoofdwerken uit de
eigen collectie waren fraai opgesteld. Het was leuk de
fris geruide roze flamingo's te zien baden. Er scheer
den ook enkele gierzwaluwen over het park. Nadien
maakten we nog een mooie autorit door de bossen en
een stukje Duitsland (M. wilde goedkoop tanken).'
Op zulke beladen plaatsen heb ik altijd de behoefte de
man te danken die ik niet meer kan danken. Nooit meer
contact, geen antwoord tot in eeuwigheid. Of misschien
toch? De nu geëxposeerde voorwerpen zijn afgezanten
van het continent Afrika, maar ze vertegenwoordigen
óók het zo jammerlijk verzonken continent waarop
Hans Warren en ik 8.500 dagen hebben geleefd.
De beelden, de maskers enzovoorts zijn niet alleen
geladen met krachten uit hun land van herkomst, ze
stralen eveneens de verbondenheid met hun latere
bezitters uit. Ze betekenden ongelooflijk veel voor hem,
zoals onder meer blijkt uit een van de laatste aanteke
ningen in zijn Geheim dagboek: 'Ik mag toch nog wel
een beetje genieten van al de prachtige dingen om ons
heen, met zoveel liefde verzameld, de jaren door gekoes
terd, een bron van inspiratie, levenskracht en levens
vreugd? Dagelijks zie ik alles verwonderd en bewonde
rend aan, in zon, schaduw, kunstlicht en zucht: geef
me kracht, help me toch, zorg voor me en laat me voor
jullie mogen zorgen, lieve, lieve mooie dingen, goden,
bezielde wezens, wonderen, m'n kleine heelal. Maar af
en toe schiet me de adem te kort, ik stik haast, ik haal
het niet meer, help! Mocht het in mijn slaap gebeuren,
dan heb ik er geen weet van. Tachtig jaar, het is mooi
geweest.'
Is niet iets van de hartstocht van de verzamelaar
Hans Warren op zijn verzameling overgegaan? Op
een stille ochtend kan de bezoeker van de tentoon
stelling dat mogelijk ervaren. Door de kunstcollectie
in huis beleef ikzelf in elk geval af en toe wat tele
fonisch niet meer lukt. Ik weet het: ook dit gevoel is
een lieve leugen. Maar zijn geliefde goden en demo
nen bezorgen mij wel degelijk de luxe van een illusie.
De illusie: J. W. belt! J. W. belt! O
43 Zeeuws Tijdschrift 2002/5-6
