Dukaten
Om welke munten gaat het nu eigenlijk? Zijn ze inder
daad zo bijzonder dat er zeven jaar over gesteggeld
moest worden? En zijn ze zo waardevol als Lunsingh
Scheurleer en Enno van Gelder beweerden? Jazeker.
Het gaat om twaalf bijzondere gouden dukaten. Elk
met zijn eigen belang en elk met zijn eigen verhaal.
Het is verleidelijk dat verhaal ook te vertellen, maar
dat zou deze bijdrage al te lang maken. In plaats daar
van een beknopte beschrijving van de munten.
De dukaten zijn van bijna zuiver goud, 98,3 procent
om precies te zijn. De dukaat is een navolging van de
eerste gouden munt in West-Europa na de Romeinse
tijd. Deze eerste gouden munt was de Florentijnse
gulden uit 1252. Zijn grote succes, vooral in de handel,
zette andere Italiaanse steden ertoe aan ook gouden
munten te slaan, Venetië bijvoorbeeld in 1284. Daar
werd hij hertogelijke munt of ducatus genoemd. Ook
de dukaat werd geïmiteerd, vooral vanaf ca. 1325 in
Hongarije, waar zich destijds de rijkste goudaders van
Europa bevonden. De Hongaarse dukaat werd in 1539
zelfs de officiële standaardmunt van het Duitse rijk.
In het begin van de 16de eeuw vond de Venetiaanse
dukaat ook navolging in Spanje met goud afkomstig
uit de pas ontdekte Nieuwe Wereld. Beide, zowel het
Hongaars-Duitse als het Spaanse dukaattype, werden
op hun beurt weer op grote schaal nageslagen in
Nederlandse munthuizen.
Zoals op zoveel gebieden veroorzaakte de Tachtig
jarige Oorlog in de Nederlanden ook op numismatisch
gebied een breuk. In de Zuidelijke Nederlanden werd
de dukaat slechts zelden in omloop gebracht. De belang
rijkste uitzonderingen waren de aanmunting tussen
1599 en 1612 van de dukaat en dubbele dukaat door
de regering van de aartshertogen Albert en Isabella.
Deze sloten uiteraard aan op het Spaanse type. Zij
gaven ook twee aan de dukaat verwante geldstukken
uit, de albertijn en dubbele albertijn. Belangrijker dan
de aartshertogelijke dukaten was echter de dukaat van
de Republiek. Vanaf 1586 groeide deze uit tot een popu
lair geldmiddel, vooral in de internationale handel.
Sluise dubbele dukaten
Bijna alle in Sluis gevonden dukaten zijn van het Spaanse
type. De oudste drie dateren uit het begin van de i6^e
eeuw en zijn geslagen onder de regering van Ferdinand
van Aragon (1468/79-1516) en Isabella van Castillië
(1474-1504). Het merkteken S verwijst naar Sevilla, de
voornaamste stapelplaats van de Spaanse zeehandel
met Amerika. Twee andere dukaten zijn hiervan bijna
exacte imitaties. Alleen het omschrift laat een nadere
identificatie toe: de ene is geslagen in Gelderland tus
sen 1580-1583, de andere in Middelburg in 1590.
Vier andere dubbele dukaten zijn afkomstig uit
Antwerpen, zoals het merkteken, een handje, aan
geeft. De aartshertogen Albert en Isabella lieten der
gelijke munten hier slaan tussen 1600-1605 en 1607-
1609. Twee andere munten, eveneens van de aarts
hertogen, zijn dubbele albertijnen. Zij zijn voorzien
van de jaartallen 1600 en 1611 en komen uit een
Antwerps munthuis.
Een geheel andere dubbele dukaat is van het
Hongaars-Spaanse type. Het vermeldt de letters S en
R, dat wil zeggen Sint Ruprecht, de beschermheilige
van Salzburg. Hij werd geslagen in 1576 onder de
regering van aartsbisschop Johan Jakob IChün.
Besluit
Van wie de munten waren is niet bekend. Of ze ver
loren zijn of begraven werden is evenmin geweten.
Exacte gegevens over de vindplaats, niveau en context,
zouden bij de beantwoording van deze vragen wellicht
geholpen kunnen hebben. Maar, zoals we al gezien
hebben, die gegevens zijn nu juist zeer schimmig.4
In ieder geval mogen we blij zijn dat ze indertijd
door Kaijser gevonden, door de politie ingenomen en
door de gemeente Sluis aangekocht zijn. Dit maakt
het mogelijk dat belangstellenden ze nog steeds kun
nen bekijken: in goede staat en in een openbare
gebouw, niet ver (wellicht) van de plaats waar ze eeu
wenlang onder de grond gelegen hebben: het belfort
te Sluis.
Noten
r. Gemeentearchief Sluis-Aardenburg. Semi-statisch archief
gemeente Sluis, doosnr. 491 dossiernr. 1.854.2.
2. J.A. Dorrenboom, Naamlijst van de voorwerpen in de oud
heidkamer te Sluis, z.p.[i887].
3. Naar aanleiding van een aantal recente discussies en affai
res is deze aangelegenheid en vooral de handelwijze van
de rijksoverheid na de Tweede Wereldoorlog weer actueel
geworden. Te noemen vallen de ontdekking van het LiRo-
archief, de Goudstikker-affaire, het vraagstuk van de ver
vreemding en compensatie van joodse tegoeden en in
samenhang hiermee het onderzoek naar de herkomst van
na de oorlog uit Duitsland gerecupereerde Nederlandse
kunstvoorwerpen (Commissiie Ekhart).
4 Voor een uitgebreider beschrijving van historisch-numis-
matische achtegrond van de muntschat, zie schrijver
dezes, Twaalf gouden dukaten uit Sluis' (in ms.)
22 Zeeuws Tijdschrift 2000/6
