de zeeuwse gemeenschappen van espirito santo 1858-1980
17
gratiegolf van 1 858-1862 naar de Braziliaan
se deelstaat Espirito Santo" heb ik onder ande
re de werkgelegenheidsproblematiek rond het
midden van de negentiende eeuw belicht.
2. Deze gegevens zijn gebaseerd op interviews
die Van der Helm tijdens zijn reis door Brazilië
hield.
3. Tot voor het midden van de vorige eeuw wer
den veel negerslaven geïmporteerd. Daarnaast
trokken in de vorige eeuw Zeeuwen, Pomme-
ranen, Italianen en andere bevolkingsgroepen
naar Brazilië.
4. Een fotocopie van het overtochtsverdrag is in
bezit van R. van der Helm.
2.2. De overtocht
1Zie noot 4 bij „Achtergronden van het vertrek
van de landverhuizers".
2.3. In dienst van de grootgrondbezitters 1858-
1900
1De verschuiving van de koffiegrens betekende
voor Espirito Santo dat ze een groot deel van
de overheidsbemoeienis verloren.
2. De provincie Espirito Santo stond bekend om
zijn inferieure koffiekwaliteiten.
3. De slavenhandel werd midden vorige eeuw in
Brazilië afgeschaft, de slavernij duurde welis
waar nog tot 1 888.
2.5. Van zelfstandige boer tot dee/bouwer 1930-
1980
1De grond waarop deze produkten worden ver
bouwd, bewerken de boeren nog met dezelfde
soort werktuigen als hun voorouders.
2. Tevens bevindt zich bij zo'n winkeltje een café.
Zo'n sociale ontmoetingsplaats waar veel in
formatie over tafel komt, vormt een belangrijke
schakel in de roddelketens waar de vendista
ook deel van uitmaakt. Veel informatie wordt
op die manier voor hem controleerbaar.
3. Dit zijn rondzendbrieven van de Nederlandse
zendelingen aan de gereformeerde kerken in
Nederland.
4. In Garrafao is een Duitse zendeling met behulp
van boeren erin geslaagd een coöperatie op te
richten die thans goed functioneert.
5. Het Samuëlfonds is opgericht om steun te ver
lenen aan diegenen die in financiële nood ver
keren.
6. Voorlopige literatuurlijst
Arraes, M.: „Brazil". The people and the power.
Penguinbooks. Harmondsworth, Middlesex. 1 972.
Authoritarian: „Authoritarian Brazil". Origins poli
cies and future. 1973.
Banck, G. A.: „Jagen met een kat". Huisdrukkerij
Universiteit Amsterdam. 1977.
Bastos de Avile, S. J. F.: „Economie impacts of im
migration". The Haque, Martinus Nijhoff. 1954.
Burns, E. B.: „A history of Brazil". New York Colum
bia U.P. 1970.
Besselaar, J. J. van den: „Brazilië". Ontwakende
reus in de tropen. J. A. Boom en Zoon, Meppel.
1967.
Chaloult, Y.: „Regional differentials and role of the
state economic-political relationships between the
northeastand southeast of Brazil". Ithaca, N.Y.Cor
nell U.P. 1976.
Chalmers, D. A.: „Political groups and authority in
Brazil: some continuities in a decade of confusion
and change; in"; R. Roett: „Brazil in the sixties".
Nashville, Vanderbildt University Press. 1 972.
Conrad, R.B „The destruction of Brazilian slavery
1850-1888". Berkeley University of California
Press. 1972.
Costa, S. C. da: „Brazilian development". The roles
of church and state. London. 1971.
Dony, C. M. J.: „Brazilië, een immigratieland voor
Nederlanders?". G rafico Editöra Santa Maria, Porto
Alegre. 1 957.
Dulles, J. W. F.: „Unrest in Brazil". Political-Military
crises 1955-1964. Austin University of Texas.
1970.
Economic: „The economic development of Brazil".
United Nations Department of economic and social
affairs. N.Y. 1 956.
Elias, N.: „Wat is sociologie?". Het Spectrum,
Utrecht. 1 972.
Essays: „Essays on coffee and economic develop
ment". Rio de Janeiro. Instituto brasileiro do café.
1973.
Flynn, P.: „Class, clientalism and coercion: the me
chanisms of internal colonialism and control"; in
Dependency and Latin America: a workshop, CED-
LA-lncidentele Publicatie no. 2. 1974.
Forman, S.: „The Brazilian peasantry". New York
Columbia U.P. 1 975.
Furtado Celso: „The economic growth of Brazil". A
survey from colonial to modern times. U niversity of
California Press, Berkeley and Los Angelos. 1 963.
Geertz, C.: „The changing role of a cultural broker".
Comparative Studies in History 1960 (2). 1960.
Giemsa, G.: „Eine studienreise nach Espirito San
to". Volksbiologische Untersuchung einerdeutsch-
stammigen Bevölkerung in mittelbrasilien als bei-
trag zum akklimatisationsproblem. Hamburg;
Friedrichsen, De Gruyter Co. 1939.
Goss-Mayer, H.: „De macht van de machtelozen".
De christen en de revolutie in Brazilië. In den Toren.
1969.
Goudsblom, J.: „Balans van de Sociologie". Het
Spectrum, Utrecht. 1974.
Graham, R.: „Britain and the onset of modernization
in Brazil 1850-1914". Cambridge, University
Press. 1 972.
Greenfield, S. M.: „Patronage networks, factions,
political parties and national integration in contem
porary Brazilian society", paper Annual Meeting
American Anthropological Association. Pittsburgh,
November 17-20. 1966.
Hahner, J. E.: „Civilian-military relations in Brazil
1 889-1 898". University of South-Carolina. 1 969.
Harris, M.: „Town and country in Brazil". New York,
Columbia University Press. 1956.
Hilton, S. E.: „Brazil and the great powers 1930-
1939". The politics of trade rivalry. University of
Texas Press. 1 975.
Hutchinson, B.: „The patron depent relationship in
Brazil". A preliminary examination in Sociologica
Ruralis, 6 (1); 3-30. 1966.
Kahil, R.: „Inflation and economic development in
Brazil 1946-1963". Oxford Clarendon Press.
1973.
Katzmann, M. T.: „The Brazilian frontier in compa
rative perspective": in comparative studies in socie
ty and history, 17: 266-285. 1 975a.
Leal, V. N.: „Coronelismo".The municipality and re
presentative government in Brazil. Cambridge Latin
America Studies: 28. 1977.
Margolis, M. L.: „The moving frontier". Social and
economic change in a Southern Brazilian commu
nity. Gainesville, University of Florida Press. 1 973.
Mccan, F. D.: „The Brazilian-America alliance
1937-1945". N.J. Princeton University Press.
1973.
O'Berg, K.: „The marginal peasant in Rural Brazil"
in: American Anthropologist, 67: 1417-1427.
1965.
Pereire de Queiroz, M. I.: „L'évolution de la struc
ture sociale dans l'agriculture brésilienne"; in: So
ciologica Ruralis, 9: 277-299. 1971.
Schuiten, C. M.: „Geschiedenis van Brazilië 1 500-
1889". 1966.
Poppino, R. E.: „Brazil". The land and the people.
New York, Oxford University Press. 1973.
Prado.C.: „The colonial background of modern Bra
zil". Berkeley, University of California Press. 1 969.
Preston, E. J.: „Trends in brazilian agricultural
development"; in: Geographical Review 43: 301-
328. 1953.
Powell, J. D.: „Peasant society and clientist poli
tics"; in: Schmidt, S. W. e.v. „Friends, Followers
and Factions". University of California Press. 1 977.
Robock, S. H.: „Brazil": a study in development
progress. Lexington Mass. Heath. 1975.
Schneider, R. M.: „The political system of Brazil".
Emergence of a modernizing authoritarian regime
1 964-1 970. New York, Columbia University Press.
1971.
Schwartz, S. B.: „Perspectives of brazilian peasan
try". A review essay; in: Peasant Studies, 5 (4): 11-
1 9. 1976.
Shirley, R. W.: „The end of a tradition". Cultural
Change and development in the municipio of Cun-
ha. New York and London, Columbia University
Press. 1971.
Skidmore, T. E.: „Politics in Brazil 1 930-1 964". An
experiment in democray. London, Oxford Universi
ty Press. 1 969.
Stephan, A.: „The military in politics". Changing
pattern in Brazil. Princeton, University Press. 1 974.
Strickon, A. en S. M. Greenfield: „Structure and
process in Latin America patronage clientage, po
wer systems". University of New Mexico Press.
1972.
Verrips, J.: „En boven de polder de hemel". Wol-
ters-Noordhoff, Groningen. 1977.
Wagley, C.: „An introduction to Brazil". Columbia
University Press, New York and London. 1 969.
Wolf, E.: „Aspects of group relations in a complex
society: Mexico"; in: Shanin, T. ed. Peasants and
peasant societies. Harmondsworth: Penguin
books. 1 956.
Young, J. M.: „The brazilian revolution of 1 930 and
the aftermath". New Brunswick, Rutgers University
Press. 1 967.
