de rijksnormaallessen te tholen
161
term voor het eerst in de onderwijswet
van 1 857 voor.
Tholen voldeed aan het gestelde in de
nieuwe onderwijswet. Ter vervanging
van de oefenschool werd een rijksnor
maalschool rang B opgericht. Naast de
lagere schoolvakken kreeg men hier
onderricht in de beginselen der opvoe
ding en onderwijs. Later is het aantal
vakken uitgebreid en kreeg de school
de A-rang met 70 verplichte lesuren per
week. De lesuren vielen gedeeltelijk sa
men met de schooltijden van de lagere
school en gedeeltelijk werd op andere
tijden lesgegeven.
De eerste directeur werd het hoofd der
lagere school R. Broere, die, voordat hij
naarTholen kwam, les had gegeven aan
de rijksleerschool te 's-Hertogenbosch
en zijn opleiding had ontvangen aan de
rijkskweekschool in die plaats.
Dit hoofd heeft na de 40-jarige onder
wijsperiode van Van den Bosch het on
derwijs op de lagere school ingrijpend
veranderd. Hij voerde het aanschouwe
lijk onderwijs in. Ook het onderwijs aan
de normaalschool werd vernieuwd.
Hij werd in 1883 opgevolgd door
W. Frijling. Na hem kwamen A. Luijen-
dijk in 1 888, L. K. van Dijk in 1 91 6 en
J. Waverijn in 1 921Ook zij waren te
vens hoofd van de lagere school te Tho
len.
De normaalschool startte in 1 880 met 7
onderwijzers. In deloop der jaren groei
de het aantal vakken, waardoor het
aantal leerkrachten groeide tot 12 on
derwijzers en een onderwijzeres. Eerst
gaf de onderwijzer meerdere vakken,
later slechts één vak.
Ook nu waren de leerkrachten meestal
hoofden van lagere scholen op het
eiland Tholen. Ook enkele onderwijzers
van de Tholense lagere school gaven
echter les, evenals leraren van de HBS
te Bergen op Zoom. Volgens L. K. van
Dijk in zijn op schrift gestelde herin
neringen was er onderling een prettige
verstandhouding.
De eerste schoolbus op Tholen
Veelal waren er jaarlijks rond de 40
leerlingen, die hoofdzakelijk van het
eilandTholen kwamen. Er kwamen ech
ter ook leerlingen van St.-Philipsland en
Bergen op Zoom.
Voor hen die van ver kwamen was het
moeilijk 's winters de school te bezoe
ken. Het fietsen was in opkomst, doch
nog lang niet algemeen. Een kosthuis te
Tholen was vaak te duur. Alleen in de
eerste jaren kregen een drietal leerlin
gen een beurs, waardoor kost en inwo
ning te Tholen mogelijk werden.
Ook de gemeenten St.-Maartensdijk,
St.-Annaland en Stavenisse vonden dat
schoolgaan te Tholen bezwaarlijk. Hoe
wel er uit die gemeenten geen leerlin
gen naar de normaalschool gingen, ver
zochten zij de minister in 1 882 de nor
maalschool in Scherpenisse, als mid
delpunt van het eiland te vestigen. De
ouders van de leerlingen uit Tholen en
Oud-Vossemeer hadden hiertegen ech
ter bezwaren. In het bijzonder voor
vrouwelijke kwekelingen vond men de
tocht naar Scherpenisse 's avonds te
gevaarlijk. Men moet hierbij bedenken
dat vermoedelijk in 1 893 voor het eerst
op het eiland geregeld een paarden-
omnibus reed tussen St.-Maartensdijk
en Tholen. De school bleef echter te
Tholen.
Later is met regeringssteun een omni-
busdienst voor het vervoer van leerlin
gen aan de rijksnormaalschool in het
leven geroepen. De door drie paarden
getrokken bus reed tussen Scherpenis
se, waar ook de ondernemer Chr. Har-
tog woonde, en Tholen. Het was de eer
ste schoolbus op Tholen. Er is nooit een
ernstig ongeluk mee gebeurd. Alleen bij
het afrijden van de Kerkstraat is deze
zonder ernstige gevolgen tegen een
huis onder aan de Kerkstraat gereden.
Het onderwijs
De normaalschool had vier klassen. In
1 894 werd er nog een voorbereidende
klas aan de school verbonden, waar
voor men 1 2 jaar oud moest zijn om te
worden toegelaten. Het toelatingsexa
men werd afgenomen door de directeur
en de onderwijzers van de normaal
school.
Wekelijks kreeg men drie dagen les, na
melijk op dinsdag en donderdag van
1 2-20.30 uur en op zaterdag van 9-1 8
uur. Het schooljaar liep van 1 april tot
31 maart. Na 1 909 werd dit een maand
later.
Elk kwartaal waren er proefwerken,
waarna men een rapport ontving. Elk
jaar waren er overgangsexamens. Aan
het eind van het vierde jaar werd beke
ken of de leerlingen mee mochten doen
aan het onderwijzersexamen te Middel
burg. Later kwam er bericht van de
De „Spetterbus" vervoerde leerlingen van de Rijksnormaalschool van Scherpenisse naarTholen en terug. De
man met de bolhoed is W. Carels, hoofdonderwijzer te Poortvliet en onderwijzer aan de Rijksnormaalschool.
