DE VESTIGING VAN DE EERSTE MEDISCHE
SPECIALISTEN IN MIDDELBURG I
Dr. Dirk Schoute Dr. J. Z. S. Pel
Inleiding
Tot ver in de 19e eeuw is de heelkunde,
niet alleen in Middelburg maar ook in
andere soortgelijke steden in ons land,
in handen gebleven van stadsheelmees
ters. Deze stadsheelmeesters hadden
aan een geneeskundige school, waarvan
Middelburg in de vorige eeuw er zelf ook
een bezat, een vierjarige opleiding ge
kregen.
J. E. Risseeuw J.Ezn, de laatste stads
heelmeester die als zodanig aan het
Gasthuis verbonden was geweest, over
leed in 1879. Toen op 1 juli 1879 de arts
Johan Cornelis Bolle door de Middel
burgse gemeenteraad benoemd werd
tot gemeenteheelkundige en in deze
functie ook hoofd werd van de heelkun
dige afdeling van het Gasthuis, beteken
de dit een volstrekte nieuwigheid.
In de eeuwenoude geschiedenis van het
Middelburgse Gasthuis was het nooit
eerder voorgekomen dat een acade
misch gevormd medicus er de heelkun
de uitoefende. De beoefenaren van de
heelkunde, in vorige eeuwen waren dat
de chirugijns, in de 19e eeuw waren dat
de stadsheelmeesters, namen in de so
ciale rangorde van hun tijd een veel lage
re plaats in dan de deftige, academisch
gevormde doctoren, die de inwendige
geneeskunde uitoefenden. Dit wetende
is het begrijpelijk dat de kersverse vrien
dinnen en kennissen van de jonge me
vrouw Bolle, die zojuist met haar man
het pand aan de Middelburgse Nieuw-
straat had betrokken, met verbazing en
afgrijzen in hun stem aan haar vragen:
"hoe is het mogelijk dat Uw man derge
lijk werk wil gaan doen?"
Bolle had zich, na zijn artsexamen, op
aanraden van zijn Leidse leermeesters,
die van de Middelburgse medicus dr. J.
P. Berdenis van Berlekom de tip hadden
gekregen dat Middelburg best een jong,
actief en kundig arts kon gebruiken, di-
rekt in Middelburg gevestigd.
Hij had zich in zijn laatste studiejaren,
samen met zijn vrienden Treub en Korte-
weg, toekomstige beroemdheden in de
vaderlandse artsenwereld, wel wat extra
in de heelkunde verdiept, maar een ech
te chirurgische opleiding had hij niet ge
haald zodat men Bolle persé geen spe
cialist mag noemen. Het is dan ook vol
komen begrijpelijk dat Bolle, juist door
zijn gemis aan chirurgische scholing, de
stormachtige ontwikkeling die de alge
mene heelkunde tussen 1880 en 1910
ging door maken, in de verste verte niet
heeft kunnen bijbenen.
Toen hij op 1 april 1909 vrijwillig ontslag
nam als chirurg van het Gasthuis (hij
bleef tot zijn dood in 1919 als huisarts
werkzaam) was de heelkundige afdeling
van het Gasthuis een hopeloos achter
gebleven gebied. De man die hem op
volgde, dr. D. Schoute, was, toen hij op
dezelfde datum tot hoofd van de heel
kundige afdeling benoemd werd geen
onbekende, noch in Middelburg noch in
het Gasthuis.
Dirk Schoute was op 12 januari 1873 in
Nijmegen, als eersteling uit het huwelijk
van Pieter Hendrik Schoute, leraar aan
de Hogere Burgerschool en Mathilde Pe
kelharing geboren. Op éénjarige leeftijd
verhuist hij naar den Haag. Na zijn mid
delbare schoolopleiding vertrekt hij naar
Groningen om daar medicijnen te gaan
studeren. Na het behalen van zijn arts
examen, in 1899, wordt hij gedurende
drie jaar, de toenmalige officieële oplei-
dingstijd, assistent bij prof. dr. C. F. A.
Koch destijds hoofd van de Groningse
chirurgische Universiteitskliniek.
Gespecialiseerd chirurg
In het begin van 1902 vestigt Schoute
zich in Middelburg, als eerste en, tot de
komst van Staverman, die zich in no
vember 1908 in Vlissingen vestigt, als
enige gespecialiseerde chirurg in de he
le provincie Zeeland. Tot zijn komst in
1902 was het met de beoefening der chi
rurgie in onze provincie nog droevig ge
steld. Net als in Middelburg werd er ook
in de primitieve gasthuisjes van Goes en
Vlissingen geopereerd door niet gespe
cialiseerde artsen.
Buiten deze 'centra' was er alleen sprake
van keukentafelchirurgie ten plattelan-
de, overigens met alle bewondering en
respect voor de heroïsche, vaak zeer
kundige en soms levensreddende ingre
pen die in het begin van deze eeuw nog
aan huis werden gedaan. Anno 1902 zijn
de operatie mogelijkheden voor de nieu
we chirurg in Middelburg nog beperkt,
de heelkundige afdeling van het Gast
huis is en blijft voorlopig nog het exclu
sieve werkterrein van de officieële gast
huischirurg Bolle. Er is echter in deze
jaren in onze stad nog een andere moge
lijkheid om te opereren en dat is het par
ticuliere ziekenhuis in de Langeviele. De
vereniging "Verpleeginrichting", die in
1883 in Middelburg was opgericht met
het doel hulp te bieden bij het aan huis
verplegen van zieken, had in 1898 de be
schikking gekregen over één, later twee
panden aan de Langeviele, de no's 26 en
24. In deze huizen waren de wijkzusters,
die in dienst van de verpleeginrichting
waren, ondergebracht terwijl er ook een
De voorgevel van het Middelburgse Gasthuis aan het Noordpoortplein gereedgekomen in 1866, gesloopt in 1937.
