Zeeuws Tijdschrift
Nehaiennia
Lieve Vrouwe Bij De Zee
NUMMER 3 21e JAARGANG 1971
Catharina Kannegieter
Sinds in 1647 de eerste Nehalennia-votiefstenen
onder het duinzand van Domburg te voorschijn
zijn gekomen, hebben verschillende schrijvers
getracht een verklaring te geven van de naam
van deze, tot dat ogenblik totaal onbekende
godin.
Lydius 1) doet dit wel bijzonder beeldend:
matrozen zouden geregeld de hulp van de god
heid hebben ingeroepen bij het op strand trek
ken van hun schepen. Vandaar de naam Neel-
haal-in, later verbasterd tot Nehaiennia.
Meer serieuze pogingen de naam en daardoor
misschien de functies van Nehaiennia begrijpe
lijk te maken werden ondernomen door (o.a.)
H. Cannegieter 2) en J. ab Utrecht Dresselhuis
3). Ik vermeld hen speciaal temidden van zoveel
anderen, omdat zij beiden uitgaan van het mid
delste gedeelte van het woord en hieraan de
betekenis van water, stroom of rivier toekennen.
In de hier volgende, door het „Nehalennia-jaar"
geïnspireerde poging om tot een nieuwe benade
ring te komen van de godin en haar volk, zal
van deze zelfde basis gebruik worden gemaakt
en dus -hal- of -hel- als stam van het woord
Nehaiennia worden aangenomen.
Van Hel, Hal, Hol en Elie, Olie
De stam hel, zonder umlaut hal en in nultrap
hol komt in een groot aantal aardrijkskundige
aanduidingen in Nederland, Westduitsland en
België voor, afgewisseld met de vormen zonder
h. Zonder veel moeite kunnen de volgende
namen in het Deltagebied van Rijn, Maas en
Schelde worden genoteerd: Hellegat, Hellenburg,
Ellewoutsdijk, Ellemeet, Terhole, Hollesteile, Helle-
voetsluis; bij Plinius heet de westelijke Rijnmond
Helinium 4).
Ook ver buiten het Deltagebied komen samen
stellingen of afleidingen voor: Helgoland, Hol-
stein, Hollum, Hallum, Haligoland, Rohel, Hol-
wierde, Rode Hel, Heiveen, Hellas, Hellespont
5). Meestal vertonen de hel-toponymen een
(soms verwijderd) verband met moeras, poel, sloot,
beek of polder, meer algemeen gezegd met water.
Gelet op het Griekse woord «As dat zout water
Foto's: Rijksmuseum van Oudheden, Leiden
