horen zodanig op elkaar zijn afgesteld dat de
mensen die er wonen en werken er optimaal kun
nen functioneren, zoals men dat ook binnen de in
dustrie probeert te bereiken. Anders gezegd dat
industrie en recreatie er zijn voor de mensen en
niet omgekeerd dat de mensen er zijn voor de
industrie en recreatie.
In vele gebieden heeft men zich aanvankelijk wei
nig zorgen gemaakt over de gevolgen van een
snelle en intensieve industrialisatie voor de mens
die in deze gebieden moet wonen, werken en zich
ontspannen. Lucht-, water- en bodemverontreiniging
zijn op sommige plaatsen zo erg geworden dat
men probeert er wat aan te verbeteren, maar voor
alsnog met weinig succes! In Midden-Zeeland
moet men er voor zorgen dat het nooit zo erg
wordt dat er wat aan verbeterd moet worden. Voor
Zeeuwsch-Vlaanderen is dat al niet meer mogelijk.
Naar analogie van wat het doel van de human
factors research is, nl. de aanpassing van de werk
omgeving en machines aan de mens, zou ik willen
stellen dat men het in een industrialiserend gebied
wonen, werken en zich ontspannen zo moet aan
passen aan de mens dat deze dingen zoveel mo
gelijk frustratie-vermijdend zijn en blijven.
Het is misschien wel goed om uiteen te zetten wat
een frustratie is, want frustratie is evenals introvert
en secudair-reagerend een van die woorden uit het
psychologische jargon die een grote mate van
bekendheid hebben gekregen en daardoor aan
exacte betekenis hebben verloren. Een frustratie is
een toestand die bestaat wanneer een doelgerichte
activiteit gehinderd wordt. B.v., U wilt 's morgens in
Uw auto stappen om naar Uw werk te gaan en
merkt dat Uw auto niet wil starten. De meeste men
sen zullen hierdoor korter of langer meer of min
der uit hun evenwicht raken.
Wat ik t.a.v. wonen en werken frustratie-vermijdend
vind, zou ik met een aantal voorbeelden willen toe
lichten. Het huidige verkeer in het westen van ons
land is voor diegenen die er dagelijks in verkeren,
en dat zijn er velen, een grote bron voor frustraties.
Na afloop van zijn werk wil iemand graag naar
huis en stapt daarom in zijn auto. In plaats van
rustig naar huis te kunnen rijden, wordt hij telkens
door andere weggebruikers soms op de meest on
verwachte momenten gehinderd in deze bezigheid.
De doelgerichte activiteit van het naar huis rijden
wordt telkens onderbroken. Men heeft bij het on
derzoek van de reacties van allerlei mensen die in
een auto zich door dergelijk verkeer moeten bege
ven, geconstateerd dat tijdens het rijden er in hun
lichaam dezelfde physiologische veranderingen
plaats vinden als van iemand die omdat hij be
dreigd wordt, wil gaan vechten of vluchten. De
bloeddruk neemt toe, het hart klopt sneller, er
komt meer adrenaline in het bloed e.d. Men noemt
dit de z.g. emergency reaction. Het gevolg is dat
de chauffeur in een toestand verkeert waarvan het
niet wenselijk is dat het dagelijks enige keren ge
beurt. Terzijde opgemerkt: het is dan ook niet zo
verwonderlijk dat een heel enkele keer een chauf
feur wel eens met een andere chauffeur op de vuist
gaat.
Mijn conclusie hieruit is dat wanneer men gaat in
dustrialiseren, men er voor moet zorgen dat de
wegen in dit gebied van het begin af aan dusda
nige afmetingen hebben dat de werknemers zich
naar en van hun werk kunnen begeven op een zo
danige wijze dat zij niet in een dergelijke toestand
van opwinding geraken. Verder dat in de uitbrei
dingsplannen de straten zo breed zijn, dat de mees
te mensen hun auto voor hun huis kunnen laten
staan. Het verbaast mij telkens weer wanneer ik
met de auto rijd door nieuwe wijken van de meeste
woonplaatsen, op tijden dat de meeste mensen
thuis zijn, ik als een dronkeman door deze straten
moet rijden omdat de straten over het algemeen
slechts zo breed zijn dat twee auto's elkaar net
kunnen passeren. Wanneer er aan de rechterkant
een auto staat moet je helemaal naar links uitwij
ken en wanneer er dan aan de linkerkant een auto
staat moet je weer snel naar rechts enz. Deze wijze
van rijden ergert vele mensen. Daarbij komt nog
dat het stratenplan en de erin voorkomende krui
singen of andere samenvloeiing van wegen vaak
verre van overzichtelijk zijn. Bovendien kunnen in
zo'n straat dan de meeste mensen hun auto niet
voor hun eigen deur zetten wat hen ook ergert.
Een ander punt wat in deze frustratie-vermijdende
sfeer hoort, is het niet meer zo gehorig zijn van de
woningen die men in de toekomst gaat bouwen.
Het gehorig-zijn van vele van de huidige woningen
is een bron van veel ellende en ook maakt het het in
vele gevallen onmogelijk dat een kind zich, ik zou
haast zeggen, normaal ontwikkelt. Het is voor een
gezonde ontwikkeling van een baby normaal dat
het af en toe eens flink huilt. Zijn longen en daar
mee het bloed worden dan zeer goed van zuurstof
voorzien en dit is van veel belang voor de ontwik
keling van de hersenen. Maar wanneer het woont
in een huis waar de buren onmiddellijk reageren
als een baby huilt, zal de moeder geneigd zijn het
kind te remmen in het uiten van deze behoeften.
Wanneer het kind net kan lopen, is hef gewenst en
heeft het vreugde aan het de hele dag rond drib
belen door de kamer en te spelen met alle moge
lijke dingen die het oppakt en laat vallen. Wan
neer het huis zo gehorig is dat de benedenburen
het de hele tijd horen, ligt het voor de hand dat
die er bezwaar tegen maken en wordt het kind in
deze uiting weer gefrustreerd. Zo zou ik nog vele
dingen kunnen noemen die de ontwikkeling van het
kind remmen en de uitingen van de volwassenen
in de woning ten gevolge van de gehorigheid
frustreren. Ik hoop U hiermee duidelijk gemaakt
te hebben wat ik bedoel wanneer ik zeg dat men
in een gebied dat gaat industrialiseren rekening
moet houden met de behoeften van de mens.
In stelling 3 heb ik een poging gedaan op enkele
andere facetten te wijzen die verband houden met
wat ik genoemd heb een geleidelijke en verstan
dige industrialisatie.
Dit past ook helemaal in mijn poging om de in
dustrialisatie frustratie-vermijdend te laten verlopen,
nl. in de eerste plaats dat de industrie niet blijvend
hinderlijk moet zijn, en ik heb daarbij gewezen op
lucht- en waterverontreiniging. Er onmiddellijk bij
hoort bodemverontreiniging. Velen hebben hier
over reeds zoveel gezegd dat het niet nodig is,
107
