In feite dient elk recreatieplan vergezeld te gaan van
een landschapsplan, bij voorkeur in zodanige vorm
gericht op de directe concrete behoeften van verschil
lende aard, dat gesproken kan worden van een land
schapsstructuurplan. Waarvan de uitvoering een har
monische en optimale ontwikkeling van het landschap
waarborgt. De verwerving van de benodigde gronden
vormt een deel van dit vraagstuk, waarbij rijk, provincie
en gemeente elk hun taak hebben.
De uitvoering van een dergelijk plan zou zeer wenselijk
zijn voor het kustgebied van Zeeuwsch-Vlaanderen,
waar allerlei lofwaardige initiatieven tot ontwikkeling
zijn gekomen, die het verbindende en verzorgende ele
ment ontberen. Het geheel maakt daarom een wat
rommelige indruk en geeft geen basis voor een goede
uitbouw, waarvoor hier zeker meer mogelijkheden zijn.
Een ander zorgenkind in dit opzicht is de kanaalzone
Sas van Gent Terneuzen. Het complex van de Dow
Chemical geeft weliswaar een voor het oog boeiend
spel van bollen en buizen, doch men heeft volstaan met
het plaatsen van een afrastering. Beplanting hoeft niet
te verbergen, maar kan zorgen voor een prettige over
gang aan- en inpassing bij de omgeving, waarbij het
tegengaan van luchtverontreiniging niet te verwaarlozen
valt. Een object als de kanaalzone vraagt om een het
gehele gebied omvattend plan, waar de grond reeds
in het beginstadium voor de groenvoorziening dient
te worden vastgelegd. De voordelen zijn te groot om
dit niet te doen, rekening houdend met de geringe
kosten in vergelijking met de totale investeringen.
Samenvattend kunnen aan de hand van het voor
gaande de volgende gevolgtrekkingen worden gemaakt.
De landbouw vervult een positieve functie bij de in
standhouding van de open ruimte. Bij het stichten
van bedrijfsgebouwen zal men welstandseisen dienen
te aanvaarden evenals deze gelden voor ieder ander
lid van de samenleving. Beter dan het uitlokken van
bepalingen is het aankweken van een geesteshouding,
die zorgt voor het vegen van het eigen straatje. Directe
vermenging van landbouw en recreatie moet worden
voorkomen: géén zomerwoning bij iedere boerderij
(rapport ZLM). Deze halfslachtige toestand leidt tot een
onverantwoorde aantasting van het landelijk karakter
en is voor het landbouwbedrijf als zodanig een nood
oplossing. Elke stadsbewoner kan ook geen frites gaan
verkopen.
Via ruilverkavelingen kunnen de belangen van het
landschap en de recreatie worden gediend. Dit is
echter goeddeels afhankelijk van de mentaliteit van
de daarbij betrokkenen én van toevallige omstandighe
den: hoe staat het met de grondbalans? Verheugend
is daarbij de in de loop der jaren ten gunste gewijzig
de instelling ten opzichte van andere dan agrarische
belangen. O.a. tot uitdrukking komend in de uitleg
van het begrip ,,ten algemene nutte". De waarborgen
voor het tot zijn recht komen van andere dan land
bouwkundige belangen zijn echter ontoereikend.
Waardevolle landschappelijke elementen en natuur
terreinen verdienen totale bescherming. Het is het
beste en goedkoopste middel om een goed landschap
te handhaven: geen investeringen nodig en uit te
voeren zonder schade te berokkenen aan andere be
langen. Een ontgrondingsverordening is wenselijk,
vooral om het afgraven van dijken in de hand te kun
nen houden.
Ten aanzien van de stedebouw is het landschap het
meest gebaat met weinige, doch goed ontwikkelde
concentraties met een duidelijke begrenzing met het
landelijk gebied. Zelfs de grootste kernen zijn ge
lukkig nog van zo'n omvang, dat alle mogelijkheden
voor een optimale ontwikkeling aanwezig zijn, wel
licht in de vorm van bandsteden met Middelburg en
Goes als middelpunt. De neiging tot buiten wonen
kan hier worden opgevangen. In het landelijk gebied
is het niet toelaatbaar of het moet zijn in de vorm van
landgoederen, die door hun aard een verbetering voor
het landschap betekenen.
Voor de bouw van zomerwoningen en in het algemeen
voor objecten van verblijfsrecreatie is concentratie ge
wenst met binnen deze eenheden behoud van keuze
mogelijkheden. Brandpunten hierbij vormen de kust
stroken van Zeeuwsch-Vlaanderen en Walcheren. In
de kop van Schouwen kan men meer teren op de in
het kader van het streekplan beschermde natuurter
reinen. Wellicht bieden de verdrogende gronden rond
de Braakmanpolder nog een geschikte gelegenheid tot
ontwikkeling.
Uitbreiding van het aantal tweede woningen" moet
nauwlettend in het oog worden gehouden. De open
ruimte voorziet, de agrarische functie buiten beschou
wing gelaten, op de eerste plaats in de biologische
behoefte aan zon, lucht en vrije beweging en in de
psychologische behoefte aan het contact met de na
tuur. In deze zin pleegt de tweede woning" roof
bouw op het nationale bezit. De voorkeur moet dan
ook worden gegeven aan een voor ieder duidelijk
standpunt: geen tweede woningen meer.
De wegen in Zeeland hebben i.n grote lijnen alle
hetzelfde gebrek: te beperkte dwarsprofielen. Ver
klaarbaar vanwege de kostelijke grond, thans bij de
verschuiving van belangen niet meer te aanvaarden.
Men ziet het landschap allereerst van de weg, aan
tracering en vormgeving behoort de meeste aandacht
te worden besteed.
Zeeland verkeert in een uitzonderlijk gunstige positie.
Een schaars goed, de ruimte, heeft het nog in over
vloed. De ontwikkeling in de laatste jaren is bevre
digend opgevangen. Het landschap, in andere vorm dan
vroeger, is gaaf en goed verzorgd. De bosoppervlakte
is verdubbeld en wel als openbaar toegankelijk terrein.
De belangstelling van het provinciaal bestuur, van ge
meenten, instellingen en particulieren voor een goede
landschappelijke verzorging neemt op verheugende
wijze toe. De ontwikkeling van Zeeland als re
creatie-, woon- en werkgebied zal in de toekomst veel
vragen voor het behoud en het scheppen van een goed
landschap. Tegenover de tendensen van diffusie en
nivellering moeten worden gesteld concentratie en dif
ferentiatie. Zeker zullen er spanningen ontstaan tussen
wat wenselijk is en financieel mogelijk. Het is echter
noodzakelijk te weten in welke richting men moet wer
ken, en hoe men zich de toekomst voorstelt.
Met de wil het goede te behouden en het nieuwe te
aanvaarden en te brengen in de vorm, die het optimale
welzijn bevordert, zal deze provincie zijn aparte ka
rakter kunnen handhaven.
218
