goed public relations te bedrijven (blz. 11). De rede
nering is dat, als er meer contacten zijn, ook de ver
standhouding tussen stad en platteland beter wordt.
Dit moet naar mijn mening een gedachtengang ge
noemd worden die niet noodzakelijkerwijze juist behoeft
te zijn. Reeds nu is er in niet-agrarische kringen wrevel
over bijvoorbeeld het feit, dat de landbouw allerlei
subsidies uit de openbare middelen krijgt. Zou dat nu
niet versterkt worden als men met eigen ogen ziet dat
het hier gaat om een bedrijfstak waar men pension
moet houden (of kamers verhuren) om het inkomen te
vergroten en waar de vrouw des huizes naast de ver
zorging van haar eigen gezin ook nog allerlei werk
zaamheden in het bedrijf moet verrichten, zodat zij
een veel langere werkdag maakt dan haar „collega"
uit de stad? Zou men dan niet terecht kunnen zeggen,
dat hier (met overheidssubsidies!) bedrijven in stand
gehouden worden waarvan de rentabiliteit dubieus is?
Aan het effect dat goed opgezette en goed geleide
excursies naar moderne agrarische bedrijven kunnen
hebben en waarvoor ook in de nota gepleit wordt, kan
naar mijn mening ernstig afbreuk gedaan worden door
op enigszins grote schaal de genoemde vormen van
gemengd bedrijf te creëren.
De planologie
Meer kritische opmerkingen zijn nog te plaatsen bij
deze publikatie, Zo worden planologische maatregelen
wel zeer eenzijdig gezien als een belemmering voor
de landbouw om zoveel mogelijk te profiteren van het
toerisme. Niet vergeten moet evenwel worden, dat
dergelijke overheidsmaatregelen ook een beschermend
effect hebben en bijvoorbeeld de landbouw behoeden
voor speculatie. Afgezien daarvan, dergelijke regelingen
komen op democratische wijze tot stand door besluiten
van de gekozen overheidsorganen, waartegen overigens
ook beroep mogelijk is.
Er zijn nog meer kanttekeningen te maken, maar ik
meen dat de belangrijkste zijn vermeld. Resumerend
kan gezegd worden, dat deze nota de landbouw te
weinig in het middelpunt stelt. In plaats van zich af te
vragen of de recreatie naast andere middelen een rol
kan spelen bij de verdere ontwikkeling van de land
bouw naar een in alle opzichten gezonde bedrijfstak,
heeft men het toerisme met de ogen dicht omarmd als
dè remedie voor een te klein inkomen, voor opvolgings
moeilijkheden, voor slechte grond en marginale be
drijven. Dit had ik van een nota van de Zeeuwse
Landbouw Maatschappij niet verwacht.
