voor mogelijk te houden. Zij bezat een diep
religieus gevoel en was een vrome vrouw.
Cats droeg zijn trouwring'aan haar op.
Zelf schreef ze Eucleriauitkiezing van
het beste deel), een apologie van het Laba-
disme.
De Labadie aanvaardde zijn reis naar Ne
derland samen met zijn vrienden Yvon en
Dulignon, bij wie zich in Heidelberg nog
Menuret aansloot. Na een verblijf van tien
dagen te Utrecht, reisde De Labadie eerst
nog de grote steden van Nederland af, al
vorens definitief naar Middelburg te gaan,
waar hij juli 1666 aankwam.
De toestand, waarin De Labadie de stad
Middelburg aantrof was verre van roos
kleurig. Kerkelijk gezien was de gemeente
door onkunde en lauwheid in diep verval ge
raakt, terwijl ook het zedelijk leven der pre
dikanten tot een bedenkelijk peil was gedaald.
Bovendien had de stad zeer geleden door oor
log en pest. Vandaar dat met verlangen werd
uitgezien naar de komst van De Labadie,
wiens roem reeds wijd en zijd verbreid was.
Iedereen wilde hem, „die eer een engel scheen
te zijn dan een mens", zien en horen.
DE eerste preken, gehouden te Middel
burg, handelend over predikambt en
gemeente-ideaal zijn in druk versche
nen. De Labadie heeft bovendien veel ge
schreven, ook in zijn Middelburgse periode.
Uit deze geschriften blijkt duidelijk, welke
idealen hem voor de geest zweefden. Met klem
drong hij aan op een reformatie, die echter
beginnen moest bij het pastoraat zelf. Daarom
pleitte hij voor geschikte leraars en het in
richten van seminaries. Wat het geschikt-zijn
der leraars betreft, hiermee bedoelde hij niet
zozeer een beantwoorden aan uiterlijke maat
staven, als wel het bezitten van een heilige
ijver voor Gods eer, voor het heil der zielen
en voor de uitbreiding der gemeente. Tevens
achtte hij het voor verbetering van de pre
dikantenstand noodzakelijk, meer acht te
geven op de rechte goddelijke roep hiertoe.
Een goede zielzorg is onontbeerlijk en de tucht
als heilzaam opvoedingsmiddel kan niet ge
mist worden. De Labadie heeft er ook sterk
de nadruk op gelegd, dat in plaats van het
verkondigen van een valse vrede een algemene
boeteprediking moet beginnen, waarvan zijn
eerste Middelburgse preken dan ook een dui
delijk getuigenis afleggen.
Zelf hield hij bijbelbesprekingen in de kerk,
terwijl hij aandrong op het houden van huise
lijke godsdienstoefeningen, waarvoor hij spe
ciaal schreef: „Manuel de Piété, Contenant
quelques Devoirs et Actes Religieux et Cré-
tiens vers Dieu pour usage familier de l'Eglise
Francoise Walone de Middelbourg".
Vooral uit dit „Manuel de Piété" blijkt,
dat De Labadie behoorde tot de z.g. piëtis
ten, die sterke nadruk legden op de per
soonlijke geloofservaring en de reine levens
wandel. Bovendien had De Labadie een
sterk mystieke inslag, hoewel het m.i. on
juist is, hem zonder meer als mysticist te
doodverven. Dat De Labadie soms de
grenzen van het mysticisme zeer nabij
komt, valt niet te ontkennen, maar te veel
wordt door sommigen waarschijnlijk
reeds uit een vooringenomen standpunt
aan De Labadie en anderen in dit opzicht
onrecht aangedaan, temeer omdat er dik
wijls sprake is van een verward door elkaar
gebruiken van de begrippen „mystiek" en
„mysticisme".
De moeilijkheden zijn De Labadie tijdens
zijn Middelburgse periode niet bespaard ge
bleven. Hij is ze trouwens ook niet uit de
weg gegaan. We zouden zelfs, geoordeeld naar
de loop der gebeurtenissen en problemen,
waarin De Labadie verwikkeld raakte, kunnen
vaststellen, dat hij ze ten dele zelf heeft ge
zocht. Deze moeilijkheden zijn echter niet be
perkt gebleven tot de gemeente Middelburg,
maar gelden evenzeer en wel met name zijn
verhouding tot synode en classes. In de voor
rede van een verslag van de Waalse synode
vergadering te Dordrecht in maart 1669 staat
vermeld, dat De Labadie „het geduld van zes
synoden heeft afgemat" en drie classes heeft
gedwarsboomd. Enkele van de belangrijkste
op deze vergaderingen aan de orde zijnde
problemen willen we hier noemen.
1. Allerlei conflicten deden zich reeds voor
87
