ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 5
wordt de Vlaamse invloed op het gebied der
kerkelijke bouwkunst steeds meer verdrongen
door invloed uit Brabant. In de snel opkomen
de steden van dit hertogdom was omstreeks
1400 een karakteristieke variant van de go-
thiek ontstaan. Was de Vlaams getinte gothiek
vooral een baksteen-architectuur, in Brabant
werd volop gebruik gemaakt van de gemakke
lijk te bewerken natuursteensoorten, zodat een
rijker en weelderiger stijl ontstond. Door de
steeds stijgende invloed van de stad Antwer
pen, die geheel binnen het gebied van deze
stijl viel en door het werk van enkele bekende
bouwmeesters als Everaert Spoorwater en An-
thonis en Rombout Keldermans, verspreidde
de Brabantse invloed zich snel in Zeeland. Op
het gebied der kerkelijke architectuur was zij
meer overheersend dan op dat der wereldlijke
bouwkunst, waar veel Vlaamse invloed be
staan heeft, die Zeeland gedeeltelijk bereikte
door bemiddeling van Antwerpen. Na het ta
nen der Brabantse gothiek en de opkomst van
de Renaissance (ca 1530) wordt deze Vlaamse
invloed voor een laatste maal weer zeer sterk.
Zij treedt dan echter uitsluitend op het gebied
der wereldlijke bouwkunst op. Wij zullen het
verloop van de Vlaamse invloed op de wereld
lijke bouwkunst nader bekijken.
Belangrijke voortbrengselen van kerkelijke
bouwkunst bezitten we slechts uit de late
tijd. Wanneer we het poortershuis (later stad
huis) van het geheel tot Vlaanderen behoren
de Sluis, niet betrekken in dit overzicht van
Vlaamse invloed in Zeeland, dan blijkt uit de
veertiende eeuw slechts over de toenmaals ver
nieuwde vleugel van de abdij bij de Balans
poort. Deze gevel wordt boven een vlak on
derdeel geleed door een aantal grote nissen,
waarbinnen de vensters geplaatst zijn. Dit op
lossen van een vlak in nissen is typisch Vlaams
en we vinden het ook bij het stadhuis van
Brugge (1375). Nauw verwant hieraan zijn de
vensternissen van het stadhuis van Veere en
van de toren van het stadhuis van Goes. Wat
vestingwerken betreft geeft alleen Zierikzee
met zijn Nobelpoort en Zuidhavenpoort nog
Foto Rijksdienst v. d. Monumente?izorg
Afb. 10. Voormalig Armenhuis te Middelburg
enig denkbeeld van verdedigingswerken in
Vlaamse trant. De Zuidhavenpoort is getooid
met de voor deze stijl zo karakteristieke hoek
torentjes.
Men moet echter de Vlaamse invloed op de
wereldlijke bouwkunst niet zo zeer zoeken in
een bepaald gevel- of venstertype dan wel in
de hoofdvorm van het bouwwerk. In de 15e
en 16e eeuw ontstond in deze streken een ka
rakteristieke wijze van bouwen. Een van de
eerste voorbeelden van de hier bedoelde bouw
wijze vinden we in de Gentse Vleeshal van
1417. Boven iedere travee in de langgerekte
gevel staat een standvenster, dat door een
steekkap met het grote dakvlak is verbonden.
Een goed voorbeeld van dit type zien we in
Zeeland in het stadhuis van Veere (1474), als
ook in het v.m. Arsenaal aldaar (afb. 9) en
de Stadsschuur te Middelburg. Uit deze stand
vensters, die naar hun afkomst Vlaamse ven-
sers werden genaamd, groeien geleidelijk hele
geveltoppen, die door een dwarskap met het
hoofddak worden verbonden. Het stadhuis
van Zierikzee (1550) vertoont twee van derge
lijke topgevels. Geleidelijk ontstaat hieruit het
type met de grote topgevels in het midden,
118
