No. 5
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
tectonische behandeling van deze koorpartijen
is zeer verschillend. Alle zijn zij voorzien van
zware steunberen op de hoeken. Polygonaal
gesloten is het rijk gedetailleerde koor van
Kapellc van omstreeks 1300, in de 15e eeuw
uitgebreid met een noordkoor. Zeer verwant
hiermede is het koor van het nabij gelegen
Kloetinge, dat voorzien is van een kapel aan
de noordzijde van het koor.
We zien in deze beide gevallen een richting
in de Vlaamse baksteen-architectuur, die meer
op verfijning is ingesteld en die op andere wij
ze dan de zuivere Schelde-gothiek toch een
zeer verzorgd effect weet te bereiken (afb. 3).
De binnenzijde van de koormuren wordt ge
leed door slanke kolonetten, en draagt een
versiering van blindnissen. Men vermijdt hier
zoveel mogelijk het ongebroken wandvlak. De
kap mist trekbalken, zodat de ruimte gaaf
blijft.
Het hoogtepunt van deze richting vormt
ongetwijfeld de koorkerk van de Middelburg
se abdij, zoals zij in de loop van de 14e eeuw
vernieuwd werd. De buitenzijde geeft een der
voornaamste stukken baksteen-architectuur te
zien, die wij in ons land bezitten, waarvan het
effect nog versterkt wordt door het nobele
contrast met de ranke natuurstenen toren. De
forse steunberen van het koor zijn op typisch
Vlaamse wijze aan de bovenzijde door bogen
verbonden, hetgeen ook voorkomt aan het
koor van de St. Maartenskerk van Ieperen.
Het interieur van de Middelburgse Koor
kerk is nauw verwant aan dat van Kapelle
en Kloetinge, alleen is de schaal veel groter.
Evenals in beide genoemde gevallen was deze
imposante ruimte gedekt door een houten ton
gewelf, waarvan de ribben rusten op houten
muurschalken gedragen door kolonetten. De
bovenzijde der muur was ook hier voorzien
van een boogfries. Vermoedelijk ontbraken
ook hier de houten trekbalken, zodat de ruim
te gaaf bleef. Dit houten gewelf werd in 1568
vervangen door een lager gelegen stenen ge
welf.
De typische Zeeuwse gewelfconstructie van
houten gewelven zonder trekbalken blijft nog
lange tijd voortbestaan, en vond toepassing in
15e eeuwse kerken als Nieuwerkerk, Kloetin
ge en Middelburg, koor van de Noordmonster
(afb. 4). Ook buiten Zeeland heeft dit ge
welftype zich verspreid. We vonden het tot
de brand van 1904 in het koor van Middel-
harnis en ook in het koor van de kerk van
Rijswijk, beide omstreeks 1500.
De volledige gothische koorplattegrond met
omgang en straalkapellen komt in Zeeland
nog minder voor dan in Vlaanderen. Wij be
zitten er echter twee 14e eeuwse voorbeelden
van, het koor van de Westmonster kerk te
Middelburg en dat van de kerk van Brouwers
haven.
Uit de schamele resten, die bij de opgraving
in 1940 nog werden aangetroffen van de
Westmonster te Middelburg, bleek dat deze
kerk voorzien was geweest van een omgang
met straalkapellen.
Zeer rijk is ook het koor van de kerk te
Brouwershaven, waar de omgang overdekt is
Foto Rijksdienst v. cl. Monumentenzorg
Afb. 6. Kapelle, torenvoet
115
