ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 5
J>r Kerk. te Tl 'estkrrkzee ^r,y.
Afb. 1
zeer heterogene groeperingen, hetgeen aanlei
ding gaf tot sterk sociale spanningen. Op het
gebied der bouwkunst zien wij deze groeperin
gen weerspiegeld in verschillende kunstcentra
en in een grote variatie der vormen. Voor de
eerste maal in de geschiedenis van West-Euro
pa zien we hier naast de adel en de geestelijk
heid, de laatste rijk vertegenwoordigd door de
grote kloosters en de talrijke kapittelkerken,
de burgerij als opdrachtgever optreden. In de
eerste plaats zijn er talrijke en zeer omvangrij
ke parochiekerken, die nu als gelijkwaardige
naast de abdij- en kapittelkerken het silhouet
van stad en land gaan beheersen; in de tweede
plaats komen de grote stedelijke gebouwen:
de hallen, stadhuizen en belforts, waaruit zich
geleidelijk een burgerlijke bouwkunst ontwik
kelt, die zelfstandig komt te staan naast de
kerkelijke en militaire bouwkunst.
Door de zeer verschillende opgaven en op
drachtgevers en daardoor ook invloeden van
zeer vele zijden ontstaat er een zeer afwisse
lende architectuur. Zo is hier niet de voorkeur
voor een duidelijk kerktype. Vele kerken zijn
op Noord-Franse wijze getooid met een vier
kante of achtkante klokketoren op de kruising.
Dit type, dat het meest gebruikelijk is voor
kleine kerken, kwam ook
voor bij zeer grote zoals de
v.m. St. Donaas te Brugge
en de kerk der St. Pieters
abdij te Gent. Doch ook het
type met een enkele toren
aan de westzijde van de kerk
komt herhaaldelijk voor. Ro
maans is nog de westtoren
van de St. Salvator te Brug
ge, vroeg-gotisch zijn die
van Lissewege en Damme. In
vele gevallen treffen we zelfs
een volledige westbouw aan
zoals bij de St. Pieter te
IJperen. De St. Jacob te
Gent heeft twee westtorens
evenals de v.m. abdij van
Afflighem. Deze beide laat
ste waren tevens voorzien van een kruisings
toren. Dit gelijktijdig optreden van west- en
kruisingstoren kwam bij verschillende grotere
gebouwen voor, zo ook bij de kerk der St.
Baafs-abdij te Gent.
Een veel voorkomende eigenaardigheid in
deze streken is ook het verenigen van de vier
kante toren op de kruising en van twee torens,
die het westeinde van het koor flankeren, tot
een torengroep. Wij vonden een dergelijke
eigenaardigheid bij de abdijkerk van Affli
ghem, bij de kerk van de Gentse St. Baafs-
abdij, bij de kerk van Veurne en bij de in 1914
verwoeste kerk van Meessen. Het is zeer waar
schijnlijk, dat de beide vierkante koortorens,
die in de laat-gothische kerk van Zierikzee als
onderdeel van een oudere aanleg bewaard ble
ven, tot een dergelijke torengroep behoord
hebben.
Niet alleen in de opbouw van de kerk en de
plaatsing van de toren toonde men veel afwis
seling doch ook in de onderdelen. Het recht-
gesloten koor en het ronde of polygonaal ge
sloten koor komen afwisselend naast elkaar
voor.
De burgerlijke architectuur vormt eenzelfde
afwisselend beeld, ook hier is nergens een ver-
110
