No. 5
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
ver bovenuit gaat: „Ie zou 'n 'aolfje deu d'n
'elt biete". Ontaardt dit tot een hardvochtig
heid, die hem ontoegankelijk maakt voor elk
medegevoel, dan is hij „zo 'ard az 'n bikkel".
Is her een aasje beter, al kost het moeite ge
noeg om wat van hem los te krijgen, men
troost zich voor het geringe succes van zijn
pogingen met een ironisch: „Ie gae nie af vö
èlleven en dan nog mè dinne". Zo is er een
commentaar op elke graad van èrrig'eiddie
de keerzijde der zuinigheid is.
In het bovenstaande bevestigde de taal
slechts, wat in de Zeeuwse volksaard duidelijk
aan de dag treedt. Ze brengt echter ook aan
't licht wat dieper-in ligt, kleurrijke aspecten
van het Zeeuwse wezen, levend onder de uiter
lijke geslotenheid.
Vraag aan de Zeeuwse plattelander: „Wat
is uw schoonheidsideaal?" en ge krijgt met het
antwoord: „Wd's da vö 'n dienk? nóóit van
g'óóre", uw verdiende loon. 4)
En toch is het er, bij hem en bij haar. Het is
zeer positief en nauw verweven met de volks
aard. In de eerste plaats wat het vrouwelijk
en mannelijk schoon betreft.
Talloos zijn de spotnamen voor een lang,
mager meisje, voor een slappe, slungelige, ble
ke jongen.
De Zeeuw de Westkappelaar uitgezon
derd is meest van middelbare grootte,
breed, stevig, vol van gezicht, blozend van ge
laatskleur. Hij heeft regelmatige trekken;
maar eerst op oudere leeftijd verfijnen deze
zich in nobeler belijning. Of hij wat gestuukt
(gedrongen) is, hindert niet, maar een ker-
nutje van n vintje" mag 't niet zijn en even
min 'n lampekuusser of buzekruper, zo mager
dat'n wè deu't gotegat kanof z'n eigen in
'n lampeglas kan omdraoie." Beter 'n bul
(stier) van 'n kaerel, dan zó'n dêêgvint, zó'n
bleikendie geschrokken is van 'n baoltje
blom", die „bleust az'n ikster vanonder an z'n
buuk". Ziedaar de eisen, die het Zeeuwse
meisje aan het mannelijk schoon stelt.
De joenge joengen en de getrouwde man
verfoeien al evenzeer alles wat lang, mager en
zonder vormen is: 'n lange ledaote, 'n lange
luite, 'n rit, 'n rib zonder billen. Misschien is
de tijd voorbij, dat 'n wuuf az'n bedde (d.w.z.
het omvangrijke, zachte pluumbèddeeen lof
spraak was; maar sprekend zijn de vergelij
kingen 't bin wuven as dieken, 't is 'n stik uut
d'n diek en de uitspraak 'n wuuf moe kruun
an d'r broek voor wat men van een struise,
jonge matrone verlangt. En ook voor het jon
ge meisje blijft de voorkeur ver van de mo
derne slanke lijn. Toch, hoe weelderig van
vormen, hoe Rubens-achtig dit ideaal schijnt,
er is steeds de eis van rechte houding, veer
krachtige, fiere gang.
In de lofspraak 'n gaef, 'n kant, 'n kelf, 'n
pront wuuf of meissen ligt opgesloten, dat ze
goed gevleist moet zijn, het meisje eer fientjes
vet misschien, dan ronduit mollig. Maar te
vens moet ze in stand en beweging zijn van
een natuurlijke waardigheid en gratie.
Gaef, kant, kelf, prontveelzeggende adjec-
tiva, en van velerlei toepassing. De Hollander
kent slechts het eerste en het laatste. Gaaf is
voor hem: onbeschadigd, zonder barsten of
blutsen, en pront is: precies, of vaardig en
vlot. Voor de Zeeuw omvatten deze woorden,
met kant en kelf, al wat keurig, schoon, wel
verzorgd is in zijn wereldse bezittingen; wat
mooi, fris, recht van lijf en leden, zijn oog en
hart streelt in de Zeeuwse vrouweliengen.
,,'n Kelve meid van lief en keursen" zegt de
Flakkeeënaar, die in taal en karakter Zeeuws
is of-het-scheelt-niet-veel, en hij typeert daar
mee haar die hem aantrekt, naar uiterlijk en
innerlijk.
Toegepast op huis en hof, op zijn beesten en
veldvruchten spreekt ook de financiële waarde
mee in deze lof: ,,'t is 'n pront 'uus, 't bin
gaeve beesten. Maar wel degelijk leeft daarin
ook de vreugde in de schoonheid van dit alles
buiten het materiële om. Gelijk in het zinnetje:
zó blië az'n bêêste, dat voor de plattelander de
hoogste graad van blijheid is, het genieten
zonder bijgedachte ligt opgesloten in de
vreugd van zijn jonge dieren in de voorjaars-
105
