No. j
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
meer zij, dat er legio van zulke plagen, in al
lerlei graderingen rondlopen.
Zwaartillendheid is de keerzijde der be
dachtzaamheid; de zanik wordt licht een tob
ber: ,,Tz knauwer": Dien ouwe man eid-êel
wad-af te knauwen" Dan kan het zijn, dat
hij „gêên deurzicht meer eit of ziet," dat
het leven hem te veel wordt. De kracht, de
weerstand, geput uit een strenge godsdienstige
overtuiging kan dan falen; een al te zwaar
moedige vroomheid het gevaar voor levens
moeheid vergroten. De Walchenaar is wellicht
het meest tot zwaartillendheid geneigd, de
Zeeuws-Vlaming het minst.
Met dat al: in verreweg de meeste gevallen
wordt zijn bedachtzaamheid geschraagd door
een even onuitputtelijk-geduldige, als koppige
werkkracht, een stoere volharding. Talloos
zijn de woorden, die deze eigenschap weerge
ven. De Zeeuw is: 'n deu(r)doender; 'n deu(r)-
druusser, 'n deu(r)drommer. Gezien in de
buurman, ergert hem dit natuurlijk en hij geeft
die ergernis lucht in benamingen als: keikop,
pruuskop, dwassak, kwarrel ('n kwarre
vooral met een dikke kw-l is een kwast in
het hout, die niet kapot is te krijgen). Maar
achter dit alles leeft toch een sprankje waarde
ring: „As z'n kop 't nie getuugt, krieg je 't
nie gedae" is niet voluit een afkeuring.
Men kent zichzelf en elkander in dit op
zicht en wie zich aan een ander spiegelt, spie
gelt zich zacht.
Ook in de minst toeschietelijke boer, „die
z'n eigen dichte 'ouwt"leeft een zekere goed
moedigheid: „in d'n aerd is'n zó kwaed nie,
me ie is nie annemelik (innemend), dd's waer."
Langen tijd kan hij hard blijven, schijn
baar ontoegankelijk voor alle medegevoel.
Maar „as't bloed vö 't 'arte komt", komt zijn
goede hart boven, erkent hij in feite, zij het
niet in woorden, zijn ongelijk. De gedachte:
„Je moet toch mens bluven, heeft ingang
gevonden. Doet hij dat niet, sluit hij zich
af in harde en kleinzielige nurksheid, dan is
zijn vonnis geveld. De veroordeling uit zich
in venijnige climax: 't is 'n netepoes, 'n kei-
freter, 'n nistzak, 'n iezebieter, 'n stêênezel,
'n saggereinbobbel, die een ander 't licht in
de ogen niet gunt, een harde bullebak, die ,,'n
ezel is op z'n vrouwe, z'n kinders" Zo een
heeft afgedaan. Want: „je mag 'n mense nie
beule (afbeulen, mishandelen, treiteren), dd's
zonde vó God."
Vlug werken eist hij niet, wel gestadig en
degelijk; afkeer van al wat geteut, gezammel,
gebroddel en geknoei is weerspiegelt zich in
de taal in talloze variaties. „Je moe deu(r) doe,
dd keutele, klisbille, kloddere, kwansele, ron-
sele, daer è'k de dóód an gezie." ,,'t Gaet
je krevel uut, as je mé sö'n seute te doen eit;
die meid is te lui da se 't gos zie waoie; nêêë,
dan mog je d'ouwe Sanne zie, die d'r anden
waere de kost waerd." En zo zijn we aan
geland bij de voorraad afkeurende kwalifica
ties van de luie, slordige huishoudster, die
uitzondering als ze is toch eindeloos stof tot
conversatie oplevert: 'n koenkel heet ze of
'n vuulmokke, wat zij huishouden noemt is
koenkelen of vuulmokken. Ze is 'n luie fakkel,
'n vule dodde; als wat meestal het geval is
de gedachte onzedelijk en onzindelijk sa
mensmelt in de beoordeling, heet ze 'n del, 'n
drel(le), 'n fiére, woorden die, evenals koenkel
en fakkel allereerst vod, flard betekenen.
Wie de Zeeuwse ziet boenen, schuren, koper
poetsen en de boel oprêêë neemt een vreugd,
een voldoening waar, die uit het diepst van
haar wezen komt. Oppervlakkig werken
noemt ze verachtelijk „fiére" en wat de door
snee burgerhuisvrouw „een kleine beurt"
noemt, kwalificeert zij met de typische, half
verontschuldigende beeldspraak: ,,'t Aer uut
d'ogen doe".
Gelijk de benamingen van de vuile en de
onzedelijke vrouw in elkaar lopen, zo ook die
van de materiële en morele knoeier: 'n eimeli-
ken, 'n vint die nie rechtuut is, 'n bekaoiden.
Men houdt niet van iemand, die zich aan de
verantwoordelijkheid onttrekt, die „d'r z'n
broekje vantussen trokt": D'n dieën?
die ken ik allank, die gaed-aoltied vö't siengen
de kèrrek uut". Erger is de gluiper: d'n
103
