Eerst de muziek dan de techniek
socialisten. Hij kwam uit een groot gezin dat leefde in een te krappe woning in de
Jodenbuurt. Het leven van alledag bestond uit armoede, ziekte en eeuwig geldgebrek.
Een benauwd en kansloos bestaan. Hij schoof de Tora aan de kant om te streven naar
een hoger ideaal: wereldvrede en een rechtvaardiger verdeling. Een heel moderne
manier van denken eigenlijk. Later bleek het ook in ander opzicht een cruciale beslis
sing te zijn geweest. Want terwijl mijn moeders gezin de oorlog op die manier over
leefde, zijn de familieleden die nog wel met keppeltjes liepen allemaal weggehaald
en vermoord.
Alles was te pijnlijk. Foto's of filmbeelden uit Israël: daar kon mijn moeder niet naar
kijken. Foto's uit de Tweede Wereldoorlog: kon ze niet aanzien. Naar muziek kon ze
niet luisteren want dat deed haar te veel pijn. Het herinnerde haar te zeer aan al haar
omgebrachte familieleden. Ik ben met een joodse vrouw getrouwd en we hebben
onze zoon bar mitswa laten doen in Israël. Daar wilde zij niets van weten. Ze wilde
ook niet komen en er ook niets over horen. Heel raar en scheef en uiterst ongezond.
Het was gewoon taboe. En dan die gigantische angst voor de voordeurbel: was het
de deurwaarder, de bakker of de Gestapo? Ze had een immens schuldgevoel omdat zij
nog leefde; omdat haar kinderen leefden. Als dan ook nog je bestaansrecht afhangt
van het feit of je wel of niet presteert - met je viool of je piano of met wat dan ook -
dan wordt het allemaal wel heel erg ingewikkeld. Met kunst- en vliegwerk heb ik
mezelf op de been gehouden. Ik moest leren om gelukkig te durven zijn, omdat ik in
de schaduw leefde van er niet mogen zijn.
Rami Shevelov, mijn vioolleraar in Tel Aviv, is zonder twijfel degene die mij iets
heeft meegegeven waar ik een leven lang mee vooruit kan. Aanvankelijk zou ik naar
New York gaan. Ik had een bandje opgestuurd naar Dorothy Delay van de Juilliard
School of Music, en dat vond ze erg goed waardoor ik bij uitzondering halverwege
het seizoen bij haar was aangenomen. Alles was al in kannen en kruiken toen ik op de
valreep besloot om naar Israël te gaan. Ik was er nog nooit geweest, maar ik hoorde
dat er een geweldige pedagoog zat. Het was de spijker op z'n kop, al was het maar
omdat hij anders was dan de anderen. Shevelov heeft me dingen geleerd waar ik da
gelijks plezier van heb. Zijn uitgangspunt was: eerst de muziek en dan de techniek. Je
hoort het altijd andersom: je moet altijd eerst keurig je etudes doen en je toonladders,
dan pas ben je toe aan een Brahmssonate. Hij zei: bestudeer de Brahmssonate, zoek
naar wat je wilt, als je gevonden hebt hoe je het wilt - van binnen - dan probeer je
het met je lijf, met je fysiek te realiseren. Zoek net zo lang tot je het gevonden hebt
en dat is dan techniek. Hij draaide de zaken dus om en dat was gunstig voor mensen
met talent. Als je geen talent had dan was het lastig, maar hoe beter je was hoe meer
baat je daarbij had. Hij gaf ook uitgebreid kamermuzieklessen, leerde je alles over het
belang van de middenstemmen, het belang van rubato, de manier van uiting in vroe
ger jaren. Hij liet je luisteren naar Casals, Thibaud, Heifetz, naar dirigenten als Men
gelberg, Furtwangler, Toscanini, Bruno Walter. Ook om aan te geven dat er toen beter
werd gespeeld. Gevoelsmatig wist ik dat al, maar hij liet je ook ontdekken waarom.
