Naar een Zeeuws Centrum
voor Natuur en Landschap?
MARTEN A.HEMMINGA
HUIB J. ZUIDER VAART
Wat maakt Zeeland tot wat het is? Een ieder die van buiten Zeeland komt zal
onmiddellijk zeggen: het fraaie weidse land, ruim omspoeld met water, met daar
boven vaak adembenemend mooie luchten. Land, water en lucht zijn inderdaad
nauw met elkaar verbonden in Zeeland. Ja, onlosmakelijk verbonden zelfs. En
dat komt het best tot uiting in wat zoel zvordt aangeduid als de 'geomorfologie
van het landschap'. Daarin is Zeeland heel bijzonder, zve zullen daar zo nader op
in gaan. Maar wie weet dat? Waar wordt de samenhangende informatie over dit
bijzondere gebied doorlopend en aantrekkelijk gepresenteerd? Waar moeten
bezoekers zijn die meer willen weten over deze unieke regio? Dit artikel wil een
lans breken voor de oprichting van een instituut dat er al lang had moeten zijn.
Linkerpagina:
De Koude- en Kaarspol
der (gemeente Reimers-
waal), een inlaag met
hoge natuurwaarden.
Dynamische natuur
Waarom is het Zeeuwse landschap zo bijzonder? Welnu, de meeste conti
nentale gebieden zijn primair gevormd door langzame geologische pro
cessen die zich over tijdschalen van miljoenen jaren afspelen. Bij rivier-
mondingsgebieden, zoals de Zeeuwse regio, ligt dat anders: die veran
deren veel sneller van aanzien. Sedimentatie, zeespiegelrijzing of -daling,
de uitschurende werking van rivier- en zeewater zijn de processen die
deze enorme dynamiek veroorzaken.
Op een geologische tijdschaal is heel Nederland te beschouwen als het
neerslaggebied van materiaal dat met de Rijn is aangevoerd, een sedi
ment- en puinwaaier in het mondingsgebied van deze grote Europese
rivier. Dergelijke deltagebieden zijn veranderlijk van vorm, en de delta
van de Rijn is daarop geen uitzondering. Het gebied dat nu Nederland
heet, heeft in zijn totaliteit enorme vormwijzigingen ondergaan in de
loop van de tijd. Die vormwijzigingen kunnen voor het grootste deel
van die periode alleen nog uit de bestudering van bodemprofielen wor
den gereconstrueerd. De ontwikkeling van de cartografie in de laatste
paar eeuwen geeft echter een goed zicht op het dynamische landschaps
beeld dat Nederland door de eeuwen heen heeft vertoond. In die carto
grafisch gedocumenteerde eeuwen springen de veranderingen in het
Zuidwestelijk deel van Nederland wel heel sterk in het oog. De kaarten
tonen Zeeland als een eilandenrijk met steeds wisselende vormen. En dat
was bepaald geen fout van de kaartenmakers! In het afgelopen millenni-
137
