Europese sociale, economische en ruimtelijke orde. En dit keer ging ze
Zeeland niet voorbij. Samenvallend met grootschalige herinrichtingen
van het landelijke gebied als gevolg van het herstel van oorlogsschade
en de watersnoodramp, ruilverkavelingen en industriële wederopbouw-
plannen werden de voormalige kronkelige polderwegen rechtgetrokken
en geasfalteerd, provinciale en rijkswegen aangelegd, en werd bij de
dorps- en stadsuitleg rekening gehouden met het ruimtebeslag dat deze
nieuwe verworvenheid haar omgeving zou opleggen. In tegenstelling tot
een reeds eeuwen durende oriëntatie van de Zeeuw op het eigen dorp of
eiland, zorgde de auto ervoor dat de voormalige dorpeling een regionale
'woonconsument' werd en de eilandbewoner 'footloose'. Mobiliteit is
voor het merendeel van de Zeeuwse samenleving inmiddels een vanzelf
sprekendheid en een verworvenheid die niet snel meer zal worden opge
geven. Het zal niet lang meer duren voor er in Zeeland meer auto's dan
woningen zijn, hetgeen betekent dat gemiddeld gezien ieder huishouden
over een auto kan beschikken. De auto heeft de directe ruimtelijke koppe
ling die er eeuwen bestaan heeft tussen wonen en werken, tussen dorps-
en eilandbewoner, op de helling gezet. Wonen op de Bevelanden, werken
in Rotterdam, uitgaan in Antwerpen, een tweede huis in Zeeuws Vlaan
deren, in het weekend op familiebezoek in Brabant... In dertig jaar tijd
heeft de auto voor een ruimtelijke en sociale omwenteling gezorgd die
haar weerga niet kent. Deze mobiliteit, de toegenomen materiële wel
vaart, waaronder het oplossen van de woningnood, hebben ervoor
gezorgd dat 'de Bevelander', 'de Walcherenaar' en 'de Zeeuws Vlaming'
in een rap tempo uitsterven, zo ze op dit moment nog bestaan. De bin
ding tussen plaats van geboorte en plek van leven is verdwenen. In onze
huidige tijd onderhouden we meer dan ooit sociale netwerken die de
schaal van onze woonbuurt, dorp of stad overstijgen. Hetzij fysiek door
middel van de auto, trein of vliegtuig, hetzij digitaal via de nieuwe com
municatiemogelijkheden, spreiden onze zakelijke en privénetwerken
zich uit over Zeeland, Nederland, Europa en de wereld. Zeeland wordt
'geconsumeerd' als onderdeel van een woon- en werkcarrière. Als een
woonplaats je niet meer bevalt omdat de kinderen naar een andere school
gaan, je huis te groot, te klein of te onderhoudsgevoelig wordt, verhuis
je gewoon. Van Goes naar Heinkenszand, van Nisse naar Middelburg,
van Kloosterzande naar Zierikzee, en dat met motieven die dertig, veer
tig jaar geleden ondenkbaar zouden zijn. Het is niet langer een selecte
elite die zich dit kan permitteren, maar een nog steeds groeiende mid
denklasse.
De derde revolutie in de ruimtelijke ordening
In de huidige periode van oneindig lijkende hoogconjunctuur worden
de havens van Vlissingen en Terneuzen door middel van een tunnel met
elkaar verbonden. Midden in de Delta ontstaat één haven, die binnen een
aantal jaren direct gekoppeld is met een belangrijke economische ontwik
kelingszone op West-Europees niveau: de driehoek Antwerpen-Gent-
46
