Steden bestaan slechts bij de gratie van een voedselsurplus op het platte
land. De maximale omvang van een stad was toen, en is nu nog steeds,
direct gekoppeld aan de omvang van dit voedselsurplus en de transport
mogelijkheden hiervan. Vanaf het moment van inpoldering en ontgin
ning van de Delta zorgde dit eeuwenlang voor een mooi economisch
evenwicht tussen de stad en het haar omringende platteland: in de steden
zetelde het geestelijk en wereldlijk gezag, en vanuit deze gecontroleerde
samenlevingen werd de handel gedreven. Bestuur en religie dwongen
nog respect en trots af, hetgeen zich weerspiegelde in de verschijnings
vorm van de stadhuizen en kerken. Stad, dorp en land, een economisch,
sociaal en ruimtelijk evenwicht.
Revolutie in West Europa
In een aantal opeenvolgende technologische revoluties is deze eeuwen
lang bestaande verhouding tussen dorp, stad en platteland radicaal op
haar kop gezet. En met het verleggen van dit evenwicht, is ook het land
schappelijke en stedelijke beeld van West Europa gaan schuiven. De uit
vinding van de stoommachine verstoorde de maatschappelijke en ruimte
lijke orde als eerste: de industriële toepassingen van deze vinding leidde
tot een concentratie van de productie bij de handelscentra. Het platteland
ontvolkte en de steden groeiden, mogelijk gemaakt door de verbeterde
transportmogelijkheden die stoomschip en trein boden. De samenleving
liet zich in die tijd volledig overvallen door de snelheid en de heftigheid
van deze economische ontwikkeling, die dan ook leidde tot een complete
maatschappelijke ontsporing, zowel in sociaal als in ruimtelijk opzicht.
Het duurde tot begin 1900 voor er op grotere schaal ingegrepen werd
issingen: de 'rooie buurt', in de ontvolking van het platteland, en in de erbarmelijke huisvestings
tuindorp (1912). omstandigheden van de fabrieksarbeiders en hun gezinnen in de steden.
M 'CÓMPI I XdTjDArJTrXlCilVIvOTAmbrjirU'lNCiDIZD-VOLIOl lUIAXÖllNCi dTALIAilNCiEN
43
