DICHTER BIJ DE ZEEUWSE DELTA
keuze voor het collectief belang, dan moeten we proberen dat om te
draaien. Campagnes die het collectief belang benadrukken hebben alleen
zin, als ze tevens zekerheden verschaffen over
het gedrag van anderen. Is dat niet mogelijk, dan zou teveel nadruk op
het collectief belang wel eens averechts kunnen werken. Hij zegt dat men
eigenlijk bij de overheidsvoorlichting een analyse zou verwachten van
de problematiek van gedragsbeïnvloeding bij grote aantallen mensen.
Maar het gebeurt nauwelijks, omdat overheidsvoorlichting, zo heet het,
niet gedragsbeïnvloedend mag zijn. Ze moet erop gericht zijn individuele
burgers te informeren, opdat deze in vrijheid kunnen kiezen. Door keuze
vrijheid als uitgangspunt te nemen wordt de onzekerheid over de keuzen
van anderen vergroot. Teveel keuzen in het individueel belang kunnen
nadelig uitpakken voor de samenleving als geheel. Tegelijkertijd kan een
beroep op het collectief belang geen vrijbrief betekenen de individuele
vrijheid naar believen in te perken.
Ook alweer zo'n tien jaar geleden stelde Adri Roon dat voorlichting bij
Nederlandse ministeries te vaak op de afzender gericht is en niet op de
beoogde ontvanger. Er wordt in de voorlichting aangegeven wat goed is
voor de samenleving en met die boodschap wordt een beroep gedaan op
de individuele ontvanger. Volgens Roon betekent dit een sociaal dilem
ma. Om problematische maatschappelijke vraagstukken op te lossen is
het vaak nodig dat bepaalde gewoontes worden afgeleerd en of dat
nieuw gedrag wordt aangeleerd.
De laatste jaren richten rijksoverheden in toenemende mate hun pijlen
op medespelers in de regionale samenleving. In de vierde Nota water
huishouding legt het Ministerie van Verkeer en Waterstaat de nadruk op
'de methode van het open plan proces' met als doel het realiseren van de
verschillende plannen rond de grote watersystemen. Daarnaast kondigt
de vierde Nota aan dat het Rijk, het Interprovinciaal Overleg, de Vereni
ging van Nederlandse Gemeenten en de Unie van Waterschappen samen
een communicatiestrategie water gaan ontwikkelen. Daardoor moet het
niveau van kennis over water verhoogd worden en het besef groeien dat
een goede en veilige waterhuishouding onontbeerlijk is voor Nederland:
problemen zoals veiligheid en verdroging kunnen alleen gezamenlijk
worden opgelost. Daarnaast is het tijdig ter beschikking kunnen stellen
van informatie over stormvloeden, hoogwater op de rivieren, waterkwa
liteit, calamiteiten etcetera van belang. In relatie tot het internationale
waterbeleid stelt de nota dat instanties als de I.C.B.S. verantwoording
dienen af te leggen naar de politiek en de betrokken burgers. Een open
opstelling is van wezenlijk belang voor het verkrijgen van draagvlak.
De Commissie Waterbeheer 21e eeuw signaleert een aantal knelpunten
op het gebied van communicatie over waterproblemen. Ten eerste is de
overheid te weinig bekend met de beleving van veiligheid en waterover
last door burgers. Vervolgens wordt het waterbeheer teveel vanuit de
ratio en te weinig vanuit de emotie ingevuld. Ten derde worden de risi
co's van het leven in de Nederlandse Delta met zijn altijd aanwezige kans
op overlast en overstromingen onvoldoende gecommuniceerd. Verder
55
