KONINKLIJKE ZÊEIANDIA
Soeten Inval', de middelste (Lambrecht) ging in de meelhandel en
conserven (jam) en johan (HJD) werd de grondlegger van Zeelandia.
Dat werd hij door in de keuken van het ouderlijk huis te experimen
teren met een recept voor het maken van beschuitgelei, dat zijn broer
Lambrecht rond de vorige eeuwwisseling van een Vlaardingse bakker
voor honderd gulden had gekocht.
Bakkerijgrondstoffen: basis voor kwaliteit
HJD werd in 1884 in Zierikzee geboren. In datzelfde jaar 1884 werd
in Alkmaar de eerste fabriek van bakkerijgrondstoffen gesticht. Een
eerste vorm van industrialisatie binnen het eeuwenoude bakke^am-
bacht. Tot dan toe haalde elke bakker meel, gist en grondstoffen in
huis om via eigen recepten brood, koek en beschuit te bakken.
Er waren in die tijd veel meer bakkers dan nu. Behalve dat sommige
vrouwen, vooral boerinnen voor eigen gebruik, brood bakten - bij
voorbeeld in de bakkêête - had ieder dorp wel een of meer bakkers
en iedere stad had er tientallen. Kees Kloet (1916), die eigenlijk Cor -
van Cornelis - heet, en die van 1932 tot 1979 bij Zeelandia werkte,
eerst als loopjongen, later opgeklommen tot bedrijfsleider, herinnert
zich dat er in zijn jonge jaren 22 bakkers in Zierikzee waren. Dat zijn
er nu nog maar twee. In 1943 waren er 12.087 bakkers in Nederland,
waarvan er 8.463 klant waren van Zeelandia, zo staat in een
Zeelandia-statistiek vermeld. In 1960 telde Nederland nog 10.000
bakkers op ruim 11 miljoen inwoners. Nu rekenen ze één brood
verkooppunt op elke 6000 inwoners en telt heel Nederland nog 2600
zelfstandige bakkers op een kleine 16 miljoen inwoners. Hoeveel van
de vijf miljoen Nederlanders er inl900 bakker waren valt niet zo een-
twee-drie te achterhalen. Maar rond diezelfde tijd hoefde je nog geen
onderscheid te maken tussen warme of koude bakkers. Wel tussen
bakkers, die nog alle recepttoevoegingen zelf maakten en zij, die
reeds gebruik maakten van kant-en-klare grondstoffen om hun
product te verbeteren. Nu is er vrijwel geen enkele bakker meer,
die geen gebruik maakt van broodverbeteraars (officieel 'broodver-
betermiddelen'), of van andere bakkerijgrondstoffen. De kwaliteit
van brood, beschuit, koek, en gebak wordt bepaald door het recept
en de ingrediënten. Zeelandia levert ze als kant-en-klare grondstoffen.
Van beschuitgelei tot het Pandabroodje en verder
Hoewel HJD vroeg zeer zakelijke talenten en zuinigheid met vlijt aan
de dag legde, heeft hij rond 1900 niet kunnen bevroeden dat er zo'n
groot concern zou groeien uit dat recept van vet, glucosestroop en
Marseillaanse zeep, waarmee hij aanvankelijk in de keuken van het
ouderlijk huis experimenteerde en dat hij later in een pakhuisje aan
de Witte Yestraat fabrieksmatig als beschuitgelei, ook wel honingzoet
of ambrozijn genoemd, produceerde. Die Marseillaanse zeep in het
66
