JO DEN HERDER
De koffer, die Wannes den Herder mee terugnam staat nog steeds
op de zolder van zijn geheugen. Af en toe gaat hij even open, als
een geur, een geluid, een beeld associaties oproept. Of misschien
als hij een bepaald boek leest.
Crisis
ü/e episode voor de oorlog speelt zich vooral af in Serooskerke.
Het is een periode die wordt beheerst door de crisisjaren.
De vader van Wannes, Kees den Herder, was in Koudekerke-
Dishoek boerenarbeider. Zoals bij boerenarbeiders gebruikelijk is,
had hij een klein lapje grond voor zichzelf, anderhalf gemet zand
grond onder aan de duinen. Hij wilde wel wat meer en zag zijn
kans schoon in 1928, toen hij een spulletje van zes gemet, zeg
twee-eneenhalve hectare, in Serooskerke kon kopen. Niet aan een
stuk, maar in een stuk of vier, vijf kavels, variërend van poelklei,
dat als grasland kon dienen, tot zavelige kreekruggrond, waar
wat op te verbouwen viel. Het leek een goede investering.
Alle hoop was gevestigd op een betere toekomst.
De tijd was ernaar. Na de eerste wereldoorlog was er een gigan
tische vraag naar van alles en nog wat, dat de wederopbouw kon
dienen. Wegenbouw, woningbouw, spoorwegen. Het gevolg van
de investeringen was een opbloei van bedrijven, stijgende koersen
van de aandelen. In plaats van geld tegen een lage rente op de
bank te zetten kozen veel kleine spaarders en grote beleggers
ervoor om veel van hun geld, of zelfs al hun geld in de alsmaar
stijgende aandelen te beleggen. Er werden zelfs leningen afgeslo
ten om de winstgevende aandelen te kunnen kopen. De aandelen
stegen door die vraag op hun beurt tot exorbitante hoogten,
sommige tot het twintigvoudige van hun reële waarde. Natuurlijk
kon dat niet zo blijven. Zeker niet in een tijd, waarin regeringen
nog geen marktregulerend beleid voerden.
Als dan de reële markt verzadigd raakt, hoeft er maar iets te
gebeuren, of het kaartenhuis stort ineen. De zwarte donderdag
van 24 oktober 1929 was het begin met een koersval van 18
punten op de beurs van New York. De week daaropvolgend
donderde het bouwwerk van vertrouwen in de economie volledig
in elkaar. Op dinsdag de 29ste oktober kon je met je aandelen
niets meer beginnen. Niemand wilde ze meer hebben.
Banken en bedrijven vroegen uitstaande leningen terug, maar er
viel eigenlijk niets terug te vragen, omdat de tegenwaarde van de
123