40
het kader van de zogenaamde Wiedergut-
machung uit Duitsland afkomstig was.
Daarna volgden voor getrouwde vrouwen
de zogeheten niet-meetbare invaliditeits-
kosten, een schamel bedragje per kwar
taal. Pas begin jaren tachtig kwam er een
volwaardige uitkering voor oorlogsslachtof
fers, de WUV (Wet Uitkering Vervolgings
slachtoffers), voor diegenen met een zo
danig oorlogstrauma dat normaal werken
vrijwel onmogelijk was.
Veel belangrijker dan de financiële tege
moetkoming echter was de erkenning
van het bestaande maar vaak verzwegen
oorlogsleed. En erkenning is nu juist een
van de belangrijkste elementen van het
struikelstenenproject. Met de steentjes die
in gemeentegrond geplaatst worden, bren
gen we de namen van de weggevoerde en
vermoorde Joden weer terug in de samen
leving. Want zoals een bekend gezegde
luidt: iemand sterft pas echt als hij of zij
vergeten is.
En dat is waar heel veel mensen zich de
afgelopen decennia tegen teweer hebben
gesteld. Ze wilden ervoor zorgen dat de
namen niet vergeten worden. Ervoor zor
gen dat degenen die zelfs naamloos ten
onder zijn gegaan niet vergeten worden.
Dat de grootste systematische volkeren
moord uit de geschiedenis nooit vergeten
wordt. Daarom maakte Jan Wolkers het
Auschwitzmonument, werden er in den lan
de op talloze plaatsen bij Joodse begraaf
plaatsen monumenten opgericht, is men
nu in Amsterdam bezig een monumentaal
herdenkingsteken te verwezenlijken met
alle namen van vermoorde Nederlandse
Joden, daarom bedacht professor Isaak
Lipschitz het digitale Joods Monument.
Onderzoek
Nu was er al eens eerder geprobeerd in
Zeeland struikelstenen te leggen, maar dat
lukte niet indertijd. Toen ik een aantal jaren
geleden bij een steenlegging in Dordrecht
was, bedacht ik dat zoiets voor Middelburg
toch ook te realiseren moest zijn. Het eer
ste wat ik deed was in het Zeeuws Archief
kijken wat er aan materiaal bewaard was
over de oorlog en over de Jodenvervolging
in het bijzonder. Al snel werd duidelijk dat
er voldoende was om mee aan de slag te
gaan. Door eerst systematisch in het Joods
Monument op internet te zoeken naar
Zeeuwse Joden, of Joodse Zeeuwen zo u
wilt, bleek dat er in heel Zeeland ongeveer
120 mensen slachtoffer van de Duitse ver
volging waren geworden. Een redelijk over
zichtelijk aantal en dus was de keus al snel
gemaakt om het project uit te breiden van
alleen Middelburg naar heel Zeeland.
Vervolgens heb ik ruim een jaar onderzoek
verricht in archieven, boeken en via per
soonlijke gesprekken. Ik peilde of de Jood
se Gemeente Zeeland achter het idee kon
staan. Men was positief.
Slechts twee keer is er daarna een nega
tieve reactie gekomen van Joodse Zeeu
wen. Een meneer vond het schrijnend dat
er over de namen gelopen zou kunnen
worden. En dat is waar, juist daarom heb ik
zelf ook enige tijd getwijfeld. Maar het zijn
geen graven, het zijn monumentjes, waar
schuwingstekens. En er was iemand die
als enige van een familie van nabestaan
den niets in het project zag.
Er werd een stichting opgericht, omdat
je anders de financiering niet rond krijgt.
Het bestuur werd divers samengesteld,
van een kunsthistorica tot een voormalig
gemeenteambtenaar en een directeur van
WALCHEREN
