Voor de voeten
Struikelstenen op Walcheren
..'ItlEKWWmUE.
fY-ï^D RO'JMAN
(jEB. 1885
"l VERMMRD 22.tO.1942
aJschwiiz
Gevoeligheden
Op Walcheren liggen inmiddels meer dan
vijftig struikelstenen in het plaveisel van
Middelburg en Vlissingen. Veere en Dom
burg volgen nog. De Stichting Struikelste
nen Zeeland hoopt in 2019 na vijf jaar haar
project af te ronden.
Het struikelstenenproject is in 1993 be
dacht door de Duitse kunstenaar Gunter
Demnig. Zoals op zijn website te lezen is,
kwam hij op het idee van de Stolpersteine
als een vorm van boetedoening voor het
feit dat zijn ouders fanatieke nazi-sympa
thisanten waren. Het woord struikelen moet
hier niet letterlijk worden opgevat, maar als
een struikelen in de geest. Wanneer je bij
een plaats komt waar deze gedenktekens
in het plaveisel liggen, kun je erbij stilstaan
en moet je je voorover buigen om de tekst
te kunnen lezen. Een onwillekeurig eerbe
toon.
Er zijn al meer dan 70 duizend steentjes
geplaatst in verschillende Europese lan
den. Toen wij Demnig in Terneuzen spra
ken, vertelde hij dat er nu ook aanvragen
komen uit Zweden en Finland. Dat gaat
echter met de nodige omzichtigheid ge
paard omdat met name de Zweedse rege
ring in oorlogstijd flink wat staalerts aan de
Duitsers heeft geleverd. De gevoeligheden
zijn nog altijd actueel.
Actueel zijn ook de activiteiten die koper-
dieven ontplooien, zelfs op Walcheren. Een
struikelsteen is een kubus van gietbeton
met daarop een messing plaatje. Dat plaat
je zit met een soort klauwconstructie in het
beton vast. Er zijn mensen die denken dat
het plaatje van massief koper is en soms
wordt dan ook geprobeerd een plaatje eraf
te wrikken. Iets wat natuurlijk niet lukt. En
dan te bedenken dat de waarde van zo'n
plaatje 2,50 euro bedraagt. Zo was er bij
het steentje voor Izaak Abraham Frank in
de Lange Delft in Middelburg een hoek
afgebroken ter grootte van een stuiver. Dat
steentje hebben we dus nog eens laten
maken en het is opnieuw geplaatst.
Niet vergeten
Je kunt je afvragen wat de zin is van een
zoveelste monument voor oorlogsgetrof
fenen en in dit geval dan ook nog zo ver
spreid aangebracht. Het antwoord daarop
is drieledig.
Ten eerste was er vlak na de oorlog en in
de wederopbouwtijd van de jaren vijftig
nauwelijks aandacht voor oorlogsslacht
offers. De Nederlandse regering was bij
zonder hardvochtig jegens teruggekeerde
Joden uit concentratiekampen en uit de on
derduik. En die houding kon soms bijzon
der lang standhouden. Onlangs nog wer
den nabestaanden van vermoorde Joden
aangeslagen voor niet-betaalde erfpacht
tijdens de oorlogsjaren in Amsterdam. Dat
besluit is inmiddels gelukkig teruggedraaid.
Het duurde tot de late jaren zestig, begin
jaren zeventig voordat er van overheidswe
ge belangstelling kwam voor de geestelijke
nood bij overlevenden van de holocaust,
of in het Hebreeuws: de sjoa. Zo kreeg
mijn vrouw, Chawwa Wijnberg, geboren
in 1942, die de eerste drie jaar van haar
leven met haar moeder zat ondergedoken
terwijl haar vader wegens verzetsdeelname
in 1943 door de Duitsers was gefusilleerd,
ergens in de jaren zestig 2000 gulden voor
"moord op vader". Geld dat bovendien in
JAAR BEVRIJD
