54
De negen levens van Cornelis Goliath
Op woensdag 17 april gaf bestuurslid Ilja
Mostert een boeiende lezing over de ze-
ventiende-eeuwse kaartenmaker Cornelis
Bastiaensz Goliath. Deze Cornelis was
vele jaren werkzaam voor de West-Indi
sche Compagnie (WIC) en dan vooral in
Brazilië.
De WIC besloot in 1623 tot een groot
scheepse aanval op het Zuid-Atlantisch
imperium van de Portugezen, waarvan
Brazilië het kerngebied vormde. De reden
was dat Brazilië het rijkste suikerproduce
rende gebied ter wereld was. Suiker bracht
op de Europese markt hoge prijzen op en
daar wilde ook de Republiek van profiteren.
Cornelis werd in 1617 in Schiedam gebo
ren. Hij was het eerste kind van Bastiaen
Jacobsz en Maertgen Cornelisd. Er zou
den nog drie kinderen volgen. Bastiaen
Jacobsz wordt in 1631 in een notariële
akte genoemd. Hij was schipper van de
Neptunis en leverde soldaten af in Brazilië
om het deelgebied Pernambuco op de
Portugezen te veroveren. Hij ondertekende
de akte met "Golijat".
Zoon Cornelis kwam als vaandrig in dienst
van de WIC in Brazilië. In 1634 lukte het
de WIC fort Cabedelo, dat aan de monding
van de rivier Paraiba lag, te veroveren.
Daarbij was ook de 17-jarige Cornelis
aanwezig. Hij maakte een kaart van de
fortificaties.
Een jaar later werd het fort Porto Calvo
door de WIC ingenomen. Nog in hetzelfde
jaar hernamen de Portugezen het fort.
Hierbij werd Cornelis gevangen genomen
en naar Lissabon gebracht. Eenmaal op
vrije voeten keerde hij weer terug naar
Brazilië. In 1635 blijkt Bastiaen Jacobsz,
de vader van Cornelis, in Brazilië te zijn
gestorven.
Cornelis liet in 1637 een akte opstellen
waarin hij verklaarde dat hij in 1634 en
1635 in Brazilië was geweest en weer
terug wilde naar de Republiek. Hij mach
tigde zijn moeder om zijn loon te innen.
In 1638 vertrok hij weer naar Brazilië. De
Nederlanders waren van plan de Portu
gees-Braziliaanse hoofdstad San Salvador
te veroveren. Ter voorbereiding werd Cor-
nelis naar de Allerheiligenbaai gestuurd om
de versterkingen in kaart te brengen. Hij
maakte hiervan schetsen en beloofde een
verbeterde versie te maken "met de reste
rende forten ende stadt Santa Salvadoor".
Het lukte de Hollanders de drie forten Sint
Alberto, Sint Bartholomeus en Sint Philip-
po, die in de omgeving van de hoofdstad
lagen, te veroveren maar San Salvador
was een brug te ver.
In 1640 was Cornelis werkzaam op het
hydrografisch bureau in Recife, dat destijds
Mauritsstad heette. Hij bracht toen de kust
lijn van Brazilië in kaart.
Een jaar later voer Cornelis Jol, admiraal
van de WIC, vanuit Nederlands-Brazilië
naar de Afrikaanse kust om een aanval
uit te voeren op Luanda in Angola en het
eiland Sao Tomé in de Golf van Guinee.
Twee plekken die van belang waren voor
de aanvoer van slaven die de WIC in
Brazilië kon gebruiken op de suikerriet
plantages. Cornelis Goliath tekende een
kaart van het smaldeel van Cornelis Jol in
slagorde.
Cornelis reisde in 1641 als afgezant van
de WIC per schip naar Portugal om de
kroning van de Portugese koning Joao IV
bij te wonen. Tussen Madeira en Lissabon
werd het schip gekaapt en overgebracht
naar Algiers waar Cornelis gevangen werd
gezet. Hij deed een beroep op zijn goe
de relaties, onder wie Johan Maurits van
