spoorzoektocht. Zo neemt hij ons vanuit
zijn studeerkamer bij de hand, terwijl wij
met het boek op schoot in een luie stoel of
op de bank met hem meegaan.
Het gaat De Klerk om oude topografische
kaarten, indertijd bedoeld om op een uni
forme manier zo nauwkeurig en volledig
mogelijk informatie te verschaffen over
plekken op aarde. Dit in tegenstelling tot
historische kaarten die niet de situatie van
het moment weergeven, maar een vroege
re gesteldheid in beeld brengen. Er zijn
tien typen oude kaarten, van het hele land,
een provincie of gewest, een stad, dorp,
heerlijkheid of polder, kadastrale, militaire
en rivier- en zeekaarten.
Hier komt de expertise van De Klerk als
historisch geograaf om de hoek kijken. Hij
heeft oog voor de vele details die op de
kaartbladen staan afgebeeld en legt uit dat
juist die details ons helpen bij het analyse
ren van het ontwikkelingsstadium van de
kaart, de datering, de schaal en de maker.
Vervolgens komt de selectie van 48 kaar
ten aan bod. Wat direct opvalt is de goede
kwaliteit van de afbeeldingen. Archiefdien
sten en bibliotheken hebben hun kaartbezit
met de grootste kwaliteitseisen laten foto
graferen. Die scherpe afbeeldingen zijn be
langrijk bij de toelichtingen die De Klerk bij
elke kaart heeft geschreven, want het zijn
juist de details waarop hij ons attendeert
die de toelichtingen zo interessant maken.
Aan elke toelichting is een korte cartografi
sche beschrijving toegevoegd met daarbij
de naam van de instelling waar de kaart
berust en de collectie waartoe deze be
hoort. Op een kleine kaart van Zeeland is
aangegeven welk deel van de provincie de
geselecteerde kaart afbeeldt.
Wat Walcheren betreft heeft hij twaalf kaar
ten geselecteerd. Daaronder enkele be
kende die al meerdere keren zijn gepubli
ceerd, zoals het zestiende-eeuwse panora
ma van Walcheren van Anthonis van den
Wijngaerde, de plattegrond van Middelburg
en omgeving van Jacob van Deventer uit
dezelfde tijd, de plattegrond van de hoofd
stad uit de zeventiende eeuw door Corne-
lis Goliath en een blad van de kaart van
Walcheren met de vele buitenplaatsen van
de gebroeders Hattinga uit 1750. Dat kun
je als een minpuntje beschouwen, maar
blijkbaar behoren deze kaartbladen tot de
crème de la crème van de oude Zeeuwse
topografische kaarten en kon De Klerk ze
niet negeren.
Een van de mooiste Walcherse kaarten
vind ik die van het Noorderstrand van Wal
cheren, getekend door landmeter G. de
Feyter in 1791Dat komt ook omdat ik de
kaart in het echt heb gezien. Als je de kaart
uitrolt is hij drieënhalve meter lang. Je kunt
goed zien hoe het duingebied aan de Wal
cherse noordkust er ruim tweehonderd jaar
geleden uitzag. De erosie van de kust aan
de westzijde en noordwestzijde van het ei
land was een grote zorg voor de polderbe
stuurders uit die tijd, terwijl de kust bij
Oranjezon maar bleef aangroeien. Die ont
wikkeling gaat in onze tijd nog steeds door.
Ook al zorgen zandsuppleties voor verdere
afname van de kust, voorbij Breezand
wordt het strand elk jaar groter. Oude topo
grafische kaarten geven weliswaar een
toenmalige toestand weer, er is altijd wel
een lijntje naar onze tijd te trekken.
Leo Hollestelle
Aad de Klerk, De oude kaarten van
Zeeland. Stad en dorp, land en water in
vier eeuwen cartografieZutphen 2015,
ISBN 978-94-62580-77-0. Prijs 24,95.
