Bijeenkomsten
49
a3|q~
METAMORPHOSIS
NATURALIS
Ioanne Goedardo
'Metamorphosis Naturalis', Johannes Goedaert,
ca. 1660. Zeeuwse Bibliotheek, kluis 1107 B 2.
Johannes Goedaert (1617-1668)
Op woensdag 19 november 2014 hield
Kees Beaart op uitnodiging van de Heem
kundige Kring Walcheren een presentatie
over de Middelburgse fijnschilder en insec-
tenkundige Johannes Goedaert (1617-
1668). Goedaert publiceerde de Metamor-
phosis Naturalis. In dit standaardwerk be
schreef hij als eerste in de geschiedenis de
metamorfose (gedaanteverwisseling) van
insecten. Als fijnschilder was Goedaert uit
stekend in staat illustraties te maken bij zijn
beschrijvingen. Het eerste deel van zijn
studie werd in 1660 uitgegeven door Goe-
daerts vriend en stadgenoot Jaques Fie-
rens. Voluit luidde de titel: Metamorphosis
Naturalis, ofte historische beschryvinghe
vanden Oirspronck, aerd, ygenschappen
ende vreemdeveranderinghen der wormen,
rupsen, maeden, vliegen, witjens, byen,
motten ende dierghelijcke dierkens meer;
niet uyt eenighe boecken, maer alleenelijck
door eygen ervarentheyd uytgevonden, be
schreven, ende na de konst afgeteyckent.
Daarmee etaleerde Goedaert zich als on
derzoeker en nam hij afstand van zijn
boekgeleerde tijdgenoten die veelal hun
kennis ontleenden aan de geschriften van
anderen. Het boek bevatte etsen die Goed
aert op verzoek persoonlijk inkleurde. Het
was daarmee ook 's werelds eerste boek
dat bij de uitgever in kleur verkrijgbaar was.
Fierens gaf tussen 1660 en 1669 Goed-
aerts driedelige studie uit in het Neder
lands, Latijn en Frans. In Engeland
verschenen, later in de zeventiende eeuw,
nog een tweede Latijnse druk en een En
gelse vertaling.
Goedaert kan worden beschouwd als een
groot geleerde, die een unieke prestatie le
verde. Hij was intussen echter geheel ver
geten. Totdat Kees Beaart in 1996 toevallig
een boekje van hem vond op een rommel
markt in Kopenhagen. Hij raakte erdoor ge
boeid en wist na jarenlang geduldig spit-
werk Goedaert uit de nevelen van de ge
schiedenis terug te halen. Zo ontdekte hij
dat één exemplaar 'metamorphose ge
kleurd' één pond Vlaams en tien schelling
rvrt IO.co ui
moest opbrengen, ongeveer het maand
loon van een arbeider. Met de door Fierens
ondertekende rekening aan de Staten van
Zeeland kon Beaart en passant bewijzen
dat het eerste deel van de Metamorphosis
Naturalis in 1660 was uitgegeven. Dit deel
van het boek was opgedragen aan Hend-
