56
op de Markt, waar op marktdag de veren
wagens van de boeren uit de omgeving ar
riveerden. In de oude haven aan de Dam
lag een driemaster in het dok dat tot 1927
door De Schelde werd gebruikt. De mas
ten torenden hoog boven de huizen uit. We
'wandelden' langs het Entrepot en de
Oostkerk en passeerden in de Lange Gist-
straat/Korte Delft een blokje oude panden
dat aan het eind van de jaren zestig als
nog voor het gemotoriseerde verkeer
moest wijken. De Spanjaardstraat mocht
blijven, ondanks zijn vervallen staat, opval
lend smalle stukken en hoge panden. Via
de Balans gingen we verder door de Wa-
genaarstraat, langs het hospitaal en door
de Lange Noordstraat. De rooms-katholie-
ke kerk zou in 1940 door een Franse gra
naat worden verwoest. De Markt was op
de foto veel groter dan nu en het was er
druk vanwege Annetje-Liesjesdag, de dag
waarop de meiden en knechten van werk
gever mochten veranderen. Via de boter
markt kwamen we bij het Abdijcomplex
met hotel De Abdij. De Abdijkerken werden
eind negentiende eeuw door Frederiks ge
restaureerd volgens de neo-klassieke res
tauratieopvattingen van die tijd. Door de
Lange Delft (met het statige bibliotheekge
bouw) en de Korte Delft wandelden we
naar de Rouaansekaai om de lijstgevels te
bekijken en we eindigden op de singels bij
de Griffioen.
Op 17 mei 1940 werd het hart uit de stad
geschoten. We zagen de beelden van het
kapotte stadhuis, de Markt, het Abdijcom
plex. Het herstel werd voortvarend ter
hand genomen. Werklozen werden aan het
werk gezet om stenen te bikken. Op de
Rotterdamskaai en de Dwarskaai verrezen
noodwinkels. De Markt werd pand voor
pand herbouwd. Diesch was er snel bij met
een nieuwe gevel die qua sfeer aansloot
bij wat vroeger was. Aanvankelijk werkten
de Duitsers mee aan de herstelplannen,
maar dat stopte toen vanaf 1942 de Atlan-
tikwall moest worden gebouwd. We zagen
het Oost-Indisch Huis en De Steenrotse in
puin. Ze zouden niet meer herbouwd wor
den. Er was weinig geld en weinig materi
aal. De gevel van de Provinciale Biblio
theek werd opgeslagen maar is nooit meer
in zijn geheel gebruikt. Elementen ervan
zijn enige jaren geleden in de straat inge
metseld. Er was een foto van de Lange
Jan, volledig uitgebrand en met een luid-
klok aan de voet, en ook beelden uit 1944
van (de randen van) de stad toen een deel
van Middelburg onder water stond.
Eind jaren zestig was de stad weer opge
vuld, met een kleinere Markt zonder de
oude gebouwen tussen de Markt en de
Abdij. De Lange Delft werd breder en de
bebouwing lager. Het beeld bleef wisse
lend omdat nieuwe panden per stuk ge
bouwd werden en één architect niet meer
dan twee huizen naast elkaar mocht bou
wen. Eenvormigheid werd zo voorkomen.
Ook met het abdijcomplex is heel zorgvul
dig omgesprongen. Al met al is het totaal
beeld van het herstelde stadshart redelijk
geslaagd. Maar er had nog wel wat meer
gered mogen worden, meent de spreker.
In ieder geval had De Steenrotse op de
Dwarskaai bewaard moeten blijven.
Hans Vader is een uitstekend verteller.
Laten we hopen dat zijn afscheid van het
bestuur van de HKW niet betekent dat we
hem op dit punt ook moeten missen.
Leo Faase