Het privaat
Gezien de gunstige resultaten van het
onderwijs dat zij gaven, moeten die oude
meesters hun zware taak toch met veel
liefde en ijver hebben volbracht. En dat
alles ondanks de treurige salariëring (vier-
a vijfhonderd gulden per jaar), waardoor
hun vrouwen gedwongen werden er met
naaiwerk en andere bezigheden wekelijks
een paar kwartjes bij te verdienen. Aan
enige vermindering van het aantal kinde
ren per onderwijzer werd slechts door zeer
weinigen gedacht, en aan een volkomen
verantwoorde en aanvaardbare klassen
grootte nog minder.
Er was nog iets waaraan het dagelijks be
stuur van de gemeente weinig of geen aan
dacht schonk: de sanitaire voorzieningen.
De inrichting van de weinige privaten was
uiterst primitief. Van een behoorlijke door
spoeling kon geen sprake zijn. Er was im
mers nog geen waterleiding en op het wa
ter uit de grote regenbak naast de woning
van meneer Gouka moest men natuurlijk
zuinig zijn. Bij wekenlange droogte was die
bak wel eens voor het grootste deel leeg...
De jongens hadden in een klein vertrekje
hun urinoir: een loden bak van ongeveer
één bij anderhalve meter en van tien centi
meter diep met één afvoerpijp. Misschien
stortte de dienstbode er ook wel eens een
emmertje was- of dweilwater door. Onge
veer om de veertien dagen verscheen een
arbeider uit de stad met een half emmertje
carbol, een borstel en een reit en dan was
de reiniging spoedig een feit. Het kamertje
met de waterplaats aan de kant van de
Lange Delft ontving slechts door een
tweetal kleine, halve raampjes wat licht en
een heel klein beetje zuivere lucht.
Het eeuwenoude schoolgebouw was op
den duur toe aan een ingrijpende verbou
wing, beter gezegd aan een totale vernieu
wing. Dus viel het oude gebouw in 1883
onder de mokers en houwelen van de slo
pers.
Het is tragisch dat Gouka overleed na een
ziekte van slechts één dag op 28 januari
van het jaar 1883. Hij is 76 jaar geworden.
Men was toen net met de sloop begonnen.
Zijn opvolger was P.G. de Jager, de eerste
onderwijzer aan de armenschool in de Bla-
zerie.
C.J. Geldhof
Naschrift van de redactie
Deze bijdrage van C.J. Geldhof is eerder
onder de titel "Een vrijwel verdwenen Mid
delburgse school" gepubliceerd in een blad
waarvan de redactie de herkomst niet
heeft kunnen achterhalen. Het verhaal
werd gepubliceerd in de rubriek 'Zelandi-
ca'. Ook over de auteur is de redactie niets
bekend. Een kopie van dit artikel heeft de
redactie via het Zeeuws Archief ontvangen
van de heer R.J. Kamermans uit Carlsbad,
New Mexico, USA.
1. Ook David Borking, sinds 1808 hoofd van
de (Franse) stadskostschool aan de Haring
plaats, bezat die akte. Zijn twee ondermeesters
Samuel André Rocliat en Thierry Jean Gersen
eveneens. Dat was een unicum in ons land.
Geen wonder, dat de laatste in 1846 de opvol
ger van Borking werd. (Over de Franse school
van David Borking is geschreven door Tine
Visser in 'De Wete', 32e jaargang nr. 2, april
2003, p. 10-15.)
