Oefening na den arbeid) in een arbeiders
dorp snel aan populariteit wint en op die
manier een echte vereniging van het héle
dorp wordt. De landarbeiders en dijkwer
kers, de delen van de bevolking waaruit
Onda zijn eerste leden rekruteerde, waren
aan het begin van de twintigste eeuw
amper in tel. Het lidmaatschap van een
vereniging gaf hen gevoel van eigenwaar
de. Dat werd nog groter naarmate de pres
taties, en de waardering daarvoor, in de
loop van de tijd toenamen. Dat straalde af
op de niet-leden in de dorpsgemeenschap,
een gemeenschap die de Onda-muzikan-
ten tijdens concoursen her en der in Zee
land vertegenwoordigden. Onder leiding
van vaardige dirigenten als Piet Meijers
(1914-1942), Cees Cevaal (1955-1982) en
Rinus Kramer (1983-1995) werden top
prestaties neergezet en dat is voor een
dorp van zo'n vijfhonderd inwoners bijzon
der verdienstelijk.
Ritthem is dan ook een echt verenigings
dorp, niet in de laatste plaats dankzij
Onda. De inzet - ook buiten de repetities
en concerten - van de leden en hun sym
pathisanten is altijd groot geweest. Daar
naast was de steun van de autoriteiten,
aanvankelijk zeer terughoudend ten
opzichte van zo'n arbeidersclub, een con
stante. In een klein dorp moet dat ook wel,
want anders red je het niet. In hetzelfde
dorp bloeide dan ook nog de korfbal- (en
tennisvereniging Atlas die momenteel nog
zo'n 180 leden telt! Het verenigingsleven in
deze kleinste kern van de gemeente Vlis-
singen kan volgens Schout zelfs nu nog de
vergelijking met de jaren vijftig - algemeen
gezien als bloeiperiode van 'de vereniging'
- doorstaan. De schrijver noemt de vereni
ging "een leerschool in gemeenschapszin
en democratische normen en waarden" en
ik denk dat dit terecht is. Ondertussen is
het emancipatiemotief natuurlijk verdwe
nen, althans dat van de emancipatie der
arbeidende klasse. Het gevoel een klein
dorp te vertegenwoordigen dat alleen
maar grote buren om zich heen heeft en
dus moet overleven door saamhorigheid,
speelt anno 2005 misschien nog wél een
rol.
Fanfare der emancipatie is al met al een
prachtig inkijkje in honderd jaar dorps
leven. Eerste en Tweede Wereldoorlog, de
crisisjaren en de laat-twintigste-eeuwse
'import' in Ritthem, alles komt aan bod.
Zelfs de Watersnoodramp: Ritthem ont
snapte op 1 en 2 februari 1953 ternauwer
nood aan een dijkdoorbraak. Een binnen
dijk hield het zeewater tegen. Verrassend
genoeg profiteerde het in 1952 geopende
verenigingsgebouw Ons Dorpsleven mee
van de opbrengst van de landelijke inza
melingsacties na de Februariramp. Was
het gebouw bij de opening in 1952 nog
niet afbetaald of hadden de Ritthemers
een vooruitziende blik gehad? Dat moe 'k
toch 's vraege.
Jan Zwemer
Loe Schout (eindredactie Tiny Polder
man), Fanfare der emancipatie: honderd
jaar muziekvereniging Onda Ftitthem,
Vlissingen 2005, 80 pagina's, 12,50.
