zijn studie afgerond. Zijn eerste gemeente
Hilversum verwisselde hij in 1886 voor
Middelburg.
De kerkenraad van Middelburg wist dat ds.
Klaarhamer moeite had met de reglemen
ten van de hervormde kerk. Daarom stond
niet iedereen te juichen toen hij het beroep
naar Middelburg aannam. Op 25 juli 1886
werd hij in de Nieuwe Kerk als Neder
lands-hervormd predikant bevestigd.
Klaarhamer ondertekende met anderen in
januari 1887 een verklaring waarin stond
dat leden van de hervormde kerk de plicht
hadden met deze kerk te breken. Ook in
zijn brochure Tot de Wet en tot de Getuige
nis en in De Zeeuwsche Kerkbode1 riep hij
hiertoe op.
Het classicaal bestuur van Middelburg
vond dat het tijd werd ds. Klaarhamer voor
de keus te stellen: stoppen met de bestrij
ding van de hervormde kerk of deze te
verlaten. Klaarhamer weigerde zijn hou
ding te wijzigen en werd geschorst. Samen
met een minderheid van de kerkenraad en
met veel gemeenteleden stapte hij uit de
hervormde kerk. Vanaf die tijd preekte hij
voor de Dolerenden van Middelburg in het
Schuttershof. Hij gaf leiding en raad aan
andere gemeenten op Walcheren die ook
uit de hervormde kerk waren gestapt.
Op 26 juli 1891 nam hij in de Noorderkerk
(Bogardstraat) afscheid van zijn gemeente
in Middelburg. Hij had een beroep naar
Utrecht aangenomen en zou hier blijven tot
aan zijn emeritaat in 1919. Een jaar later
overleed hij in Hilversum.
de'. Deze verscheen op 6 februari 1887. Op 18
februari van hetzelfde jaar gaf Klaarhamer het
weekblad 'De Zeeuwsche Kerkbode' uit. In dit
weekblad werden de belangen van de Gerefor
meerde Kerken in Zeeland behartigd. Het blad
verscheen van 1887 tot in 1892, van 1914 tot
en met 1941 en van 1945 tot en met 1970. Het
kerkelijk opinieblad 'Centraal Weekblad' kent
Ds. P.J.W. Klaarhamer, in: J.C. Rullmann, 'De
Doleantie in de Nederlandsch hervormde kerk
der XlXe eeuw' (Kampeji 1929), t.o. pag. 152.
nog altijd eeri rubriek 'De Zeeuwse Kerkbode'.
Hierin wordt aandacht aan het Zeeuwse kerk
nieuws geschonken.
Frans van den Driest
1. Het eerste orgaan van de Dolerenden in
Amsterdam was 'De Amsterdamsche Kerkbo-
Geraadpleegde literatuur
- ].C. Rullmann, 'De Doleantie', Kampen 1929.
- Encyclopedie van Zeeland, deel II, Middel
burg 1982.
