Herdenken
en gedenken
Zestig jaar inundatie en bevrijding van Walcheren
Najaar 2004. Het is zestig jaar geleden dat
Walcheren en zijn bewoners de meest
ingrijpende gebeurtenis in hun geschiede
nis beleefden. In een tijdsbestek van vijf
weken (van 3 oktober tot en met 8 novem
ber 1944) werd Walcheren bevrijd van de
Duitse bezetting. Deze bevrijding was geen
doel op zichzelf. Ondanks de enorme
offers die de geallieerde militairen - maar
ook de bevolking - moesten brengen, was
de verovering van 'De Tuin van Zeeland'
slechts een middel om tot het doel te
komen. Dat doel was Antwerpen, en dan
vooral de haven die voor de bevoorrading
van de geallieerden onmisbaar was. Overi
gens doet dit niets af aan het feit dat de
strijd om Walcheren gerekend wordt tot de
felste van de Tweede Wereldoorlog en mis
schien ook wel tot de meest bizarre, omdat
het gevechtsgebied, Walcheren, onder
water werd gezet waardoor de gehele
bevolking bij de strijd werd betrokken en
als gevolg daarvan slachtoffer werd.1
In deze bijdrage wordt ingegaan op de
wijze waarop de afgelopen zestig jaar het
herdenken van de inundatie en de bevrij
ding van Walcheren heeft plaatsgevonden.
Zestig jaar is een hele tijd, bijna een men
senleven. Zij die de gebeurtenissen van
oktober en november 1944 bewust hebben
meegemaakt, waren toen nog jong. Bij een
volgend herdenkingsjubileum is hun aantal
verder afgenomen, en hoe moet het dan
verder? Kunnen we in de (nabije) toekomst
de gebeurtenissen van het najaar van
1944 blijven herdenken?
Verwerken
Belangrijke en ingrijpende gebeurtenissen
in een mensenleven én in een samenle
ving zijn altijd onderworpen aan reflecties
en bespiegelingen.
Er zijn verschillende vormen die helpen
terug te denken aan bijzondere gebeurte
nissen: beelden en gedenkstenen, foto's,
historische speelfilms, familieverhalen,
jeugdherinneringen in een krant of tijd
schrift, romans en studieboeken. Het zijn
allemaal tekens die ons verbinden met het
verleden en de meeste ervan zijn speciaal
gemaakt of geschreven om de herinnering
aan personen en gebeurtenissen levend te
houden.
Herdenkingen
Al in 1946, het eerste jaar na de officiële
afloop van de Tweede Wereldoorlog, wer
den er op Walcheren herdenkingsactivitei
ten georganiseerd. Het onder water zetten
van Walcheren door de geallieerden om de
Duitsers te verdrijven, vormde al vanaf het
begin een speciale dimensie in het herden
ken. Niet alleen werden de verschrikkingen
en de slachtoffers herdacht, maar men
vierde ook de wederopbouw van het land.
De eerste grootschalige herdenking was
de Boomplantdag op 4 november 1947. In
aanwezigheid van onder anderen prinses
Juliana, prins Bernhard en de Britse pre
mier Attlee werden bomen geplant. Bij de
boomplanting in Westkapelle werd duidelijk
aangegeven dat dit gebeurde ter nage
dachtenis aan de gesneuvelde militairen
en aan de tijdens de oorlog omgekomen
burgers van Westkapelle.
De Stichting Nieuw Walcheren, die de
Boomplantdag had georganiseerd, organi
seerde in juni 1956 drie herdenkingsdagen
ter ere van de afsluiting van de wederop
bouw van Walcheren.2