GEHUCHTEN MOGEN WEER EEN NAAM HEBBEN.
OVER PLAATSNAAMBORDEN IN DE GEMEENTE
VALKENISSE
A.P. de Klerk
Kleiner dan klein; dat zijn een stuk of 25
gehuchten, verspreid over Schouwen-Duive-
land, Tholen, Zuid-Beveland en Walcheren. De
geschiedenis die deze buurtschappen met elkaar
gemeen hebben, is inmiddels vrij goed bekend1.
Het waren in de meeste gevallen kerkdorpen
waarvan de kerk bij de schermutselingen in de
jaren '70 van de 16e eeuw tot ruïne werd. In de
daarop volgende wederopbouwfase ontbrak
het de gewestelijke overheid aan geld voor her
stel van alle kerkgebouwen. Met het besluit tot
wederopbouw óf tot (verdere) afbraak van de
kerk werd in feite beslist over het voortbestaan
van het bijbehorende dorp. In het laatste geval
verdween mét de kerk het "oudste lokale verzor
gingselement"2 en gleed het dorp vervolgens
langzaam maar zeker af tot een gehucht of
minder. Een ontwikkeling dus van kerkdorp tot
kleine kern zonder kerk. Op Walcheren hebben
tenminste tien buurtschappen deze bijzondere
ontwikkeling doorgemaakt. Ze verdienen alleen
al om die reden onze speciale aandacht en uiter
ste behoedzaamheid. Ook omdat ze in de ogen
van veel beleidsmakers vogelvrij zijn; te klein
namelijk om als dorp en te compact om als
buitengebied betiteld te worden. Het voorzie-
ningenbeleid heeft in deze gehuchten niets te
zoeken en het beleid inzake de beschermde
dorpsgezichten heeft er meestal niets te be
schermen. Ter gelegenheid van de presentatie
van "Walacria deel 2", op 14 april 1989 te
Hoogelande, heb ik aandacht voor de proble
matiek van deze zeer kleine kernen gevraagd.
"Het minste dat wel bepleit zou kunnen worden
is dat de naam van deze kernen niet verdwijnt,
noch van de kaart, noch van het plaatsnaam
bord. En waar dat laatste al wel is gebeurd,
moet de anonimiteit worden opgeheven". De
gehuchten in kwestie mogen klein zijn, ze zijn
zeker niet zonder betekenis. "Omdat de geschie
denis hier ondanks alles zichtbaar is gebleven.
Niet de geschiedenis van abten en keizers, wél de
geschiedenis van gewone, meestal naamloos
gebleven boeren en darinkdelvers. Maar dat
mag geen reden zijn om deze kernen -na het
verlies van hun kerkgebouw in de 16e eeuw- in
de 20ste eeuw van hun plaatsnaam te beroven"3.
Eind 1989 heb ik dit pleidooi in een brief aan
burgemeester en wethouders van de gemeente
Mariekerke toegespitst op de in hun gemeente
gelegen gehuchten. En dat onder verwijzing
naar Schouwen-Duiveland, waar onze zuster
vereniging "Stad en Lande van Schouwen-Dui
veland" nog niet zo lang geleden de plaatsing
van nieuwe borden heeft weten te realiseren.
Een initiatief waarop met groot enthousiasme
door gemeentebesturen en plaatselijke bevol
king werd gereageerd. Begin 1990 heb ik het
gemeentebestuur van Mariekerke op zijn ver
zoek voorzien van gegevens die het mogelijk
zouden maken om te bepalen bij welk gehucht
en waar precies borden behoorden te verrijzen.
Het resultaat; in Mariekerke zijn alle gehuchten
inmiddels voorzien van een officieel plaats
naambord, uitgevoerd in wit met zwarte belet
tering. Hoogelande werd, in het kader van de
viering van het 800-jarig bestaan, de primeur
gegund; op 31 mei 1990 vond de onthulling van
het bord "Hoogelande" aan de Meinersweg
plaats4.
Mijn hoop met deze eenmansactie (waarvan ik
hier op verzoek van bestuur en redactie kort
verslag doe) was dat goed voorbeeld goed zou
doen volgen. En ziedaar. Per brief van 4 april
1991 verzochten burgemeester en wethouders
van de gemeente Valkenisse aan het bestuur van
onze Kring om medewerking bij een initiatief
dat alle instemming verdient. Wat dat initiatief
behelst, hebt u inmiddels met eigen ogen kunnen
waarnemen. Niet alleen zijn plaatsnaamborden
opgesteld bij Klein-Valkenisse, Krommenhoe-
ke, Boudewijnskerke en Sint Janskerke. Maar
deze borden zijn bovendien voorzien van een
"educatief onderbord" met een beknopte tekst
die informatie verschaft over de geschiedenis
van het gehucht in kwestie. Via het bestuur van
onze Kring heb ik in mei 1991 de gegevens
geleverd voor de tekst van deze "onderborden".
De verstrekte informatie is hieronder integraal
opgenomen.
Klein-Valkenisse
Valkenisse is nooit een dorp of parochie ge
weest. Voor de gemeentelijke herindeling van 1
juli 1966 behoorde het tot de voormalige ge
meente Biggekerke. In de 17e eeuw droeg een
29