bevat ook nog twee teekenkamers, terwijl het
derde gebouw, dat van de beide anderen ge
scheiden is door een groote steenen slip-way,
een groote hangar is, grootendeels ingenomen
door den vleugelbouw.
Hetgeen we van dit alles het eerst "verwerkten",
was de groote opslagplaats, waar duizenden
onderdeelen, in groote hoeveelheden de staal-
buizen in lager lagen, waaruit de vermaarde
Fokker-rompen ontstaan. Dan volgde de me
taalbewerking. Zelfs wie geheel leek op avia-
tisch terrein is, zal hier dadelijk gewaar worden,
hoe het lasschen in den bouw der Fokker-vlieg
tuigen een groote rol speelt. Die lasschers die we
hier bezig zien, zijn ware kunstenaar in hun vak.
En dat moet ook. Want wat eischt meer eene
zorgvuldige, deskundige bewerking dan het in
elkaar doen vloeien van die dunne staalbuizen,
die vereenigd tot één geheel, aan zulke zware
belastingen en trillingen blootstaan als het lan
dingsgestel of de romp van een vliegtuig.
Een nieuwigheid in deze afdeeling onder bewer
king, was een groote ongeveer twee meter lange
profielstijl, bestemd voor de te Amsterdam op
stapel staande amphibievliegboot. Deze stijlen
zijn gemaakt uit twee stukken metaalplaat, die
na in den vereischten vorm te zijn gebogen,
worden samengelascht. Een lasch precies in het
midden van een dergelijk langen stijl, wekt bij
den leek, en misschien zelfs bij den tegenover
alle laschwerk zeer sceptisch staanden technicus
den lust op, het ding met de handen over de knie
te doen knikken.
Onze geleider toonde er ons een die klaar was.
"Mooi, wat?", zei hij vol trots, terwijl hij z'n
rechterhand boven op den stijl liet rusten,
zooals een vader zalvend zijn hand legt op het
hoofd van zijn teerbeminden zoon. "Heelemaal
gelascht. En toch heel sterk. Natuurlijk worden
van dergelij ke nieuwe producten de eerste exem
plaren aan een belastingproces onderworpen.
Neen, niet zoo met de hand als ik nou doe.
Zoo'n belasten op druk gaat hier degelijker,
betrouwbaarder".
En hij troonde ons mee naar een nieuwe afdee
ling. Daarin stond, op ongeveer'n halven meter
afstand van de muur, onder een ijzeren balk,
van 1 profiel, zoo'n nieuwe gelaschte stijl. Het
eene uiteinde van den balk, die horizontaal
geplaatst was, was scharnierend aan den muur
bevestigd, terwijl het andere uiteinde, zoolang
er niets onder stond, gedragen werd door een
ketting. Aan dit vrij dragende deel van den balk
hingen, gedragen door zware kettingen, diverse
ijzeren blokken tot een gewicht van 1000 Ko.
Door middel van een spaken rad kon deze last
langs den ijzeren balk worden heen en weer
geschoven.
Heel behoedzaam werd nu de 1000 kilo zware
vracht hangende aan den balk, weggeschoven
van den stijl, die subiet een "bedrukt" gevoel
moest hebben gehad. Het werd er voor het
"laschproduct" niet beter op, want hoe meer het
gewicht zich verplaatste, des te grooter de druk
werd, totdat op 2 meter afstand het arme dure
ding zonder vloek of zucht met Landrusche
cynisme den geest gaf. Maar niets gebroken.
Zelfs niet in het oogenschijnlijk zwakke midden.
De holle stijl bleek heel sierlijk doorgebogen, en
dat geleidelijk van onder tot boven. Een jong-
mensch, met van die groote ronde in hoornen
montuur gevatte glazen voor zijn oogen rekende
fluks uit, dat de stijl een maximaal gewicht had
getorst van 5400 kilo. Zelf woog het ding niet
meer dan 6 kilo 720 gram.
"Een duur experiment, maar toch zeer ge-
wenscht", zei onze geleider, toen hij den gemar-
telden stijl met meewarigen blik aankeek. Ja,
een duur experiment, maar 'n zegen voor het
luchtverkeer. Want al kosten al die proeven, die
zich bij nieuwe typen niet alleen bepalen tot
stijlen, doch ook rompen, en draag- en stuur
vlakken omvatten, handen met geld, 't is slechts
een kleine premiesom die men betaalt voor het
verkrijgen van de grootst mogelijke veiligheid.
In deze afdeeling was meer te zien, dan het
belasten van stijlen alleen. Vlak bij dit werktuig
bijv. liet een koude vonkjes sproeiende lasscher
z'n steekvlammetje sissen tusschen en tegen den
staalbuisromp van een nieuw watervliegtuig. In
een anderen romp van dit zelfde type toestel,
werd het bankje van den piloot beproefd, werd
nagegaan of het wel gemakkelijk en handig zat.
Een zeer interessante arbeid. Een ander deed
zijn werk met wat meer lawaai, was bezig aan
het uitkloppen van een koperen plaat, bestemd
voor een benzine-reservoir, terwijl verderop
twee arbeiders doende waren op een mal den
rand voor de zijkant van zoo'n reservoir om te
buigen. Wijders werden we in deze afdeeling
twee vrijwel gereed zijnde rompen gewaar van
voor de Köningsberg-Moskou-lijn bestemde
Fill toestellen, benevens de gedemonteerde
fuselage van de Fokker-hydro.
(lees verder op pag. 20)
17
