oorlog, en dan kan ik over de Arsenaalbuurt
kort zijn. Deze werd n.l. geheel afgebroken ten
behoeve van uitbreiding van het K.M.S.-terrein
en dit is wellicht al in 1945 begonnen. Op een
foto van de Dokhaven uit dat jaar is n.l. van
bebouwing haast niets meer te zien, en een
informant wist nog dat na de bevrijding dakpan
nen van de Tachtig Plagen weggehaald waren
om huizen elders in de stad te repareren.
Uit 1948 bereikte me nog een laatste naklank
van de Arsenaalbuurt en dat zit zó: het gemeen
tebestuur zag in dat er op het Eiland minder
straten zouden terugkomen dan er geweest
waren, maar wilde toch de hierdoor overschie
tende zeehelden weer vernoemen. Van die uit de
Arsenaalbuurt waren de Evertsens en de Ban-
kerts al lang vereeuwigd in stukken van de
zeeboulevard, waardoor alleen Joost de Moor
restte. Naar hem noemde de Raad op 23 juli
1948 daarom de nieuwe straat achter ziekenhuis
Bethesda, maar op het laatste moment bleek
toen dat er in de oude Joost de Moorstraat
zowaar nog een bewoond huis stond. Helemaal
achteraan had n.l. K.M.S.-direkteur Arie Smit
als voorlopige huisvesting een pand laten bou
wen of opknappen, dat de boek stond als Joost
de Moorstraat 31. Om verwarring te voorko
men heeft men dit witte huis toen vernummerd
tot 'Eiland nr. 1', waardoor de naam 'Eiland'
dus tijdelijk nog een derde funktie kreeg, te
weten die van straatnaam. Humoristen met
gevoel voor historie noemden de direkteurswo-
ning wel 'de één plaag'.
Kort na de bevrijding werd op het hoge en droge
terrein ten noorden van de buitenhaven een heel
groot noodwoningendorp gebouwd, het Haven
dorp, en ik veronderstel dat veel voormalige
Eilanders daar tijdelijk hebben gewoond; van
de middenstand uit de Sluizenbuurt hebben in
elk geval slager Karelse en kruidenier De Keizer
in het Havendorp hun bedrijf voortgezet.
De Sluizenbuurt is wél herbouwd, zij het in veel
kleinere omvang dan tevoren. Het eerste bericht
hieromtrent vond ik in de P.Z.C. van 4 novem
ber 1946, waar melding wordt gemaakt van een
vergadering van voormalige Eiland-bewoners.
Men vond de oorlogsschadevergoeding voor de
verdwenen huizen te laag en meende dat bij
uitvoering van het door de Gemeente ontwor
pen herbouwplan de nieuwe huizen minder
geriefelijk zouden zijn dan de oude. Daarom
werd besloten tot oprichting van een belangen
vereniging, de 'Vereeniging Herbouw Eiland',
met in het bestuur de heren J.J. Jongman, M. A.
van Boekhout, L. van Aken, H. Mannaart en J.
van den Berg. Vervolgens meldde de krant van
27 januari 1948 dat aan de Gemeenteraad een
herbouwplan voor het Eiland was voorgelegd
voor 78 gebouwen met ongeveer 123 wo
ningen. En dan las ik in de P.Z.C. van 14
oktober 1952 dat een door de 3 woningbouw
verenigingen gevormde speciale stichting 95
woningen voor defensiepersoneel zou gaan bou
wen, waarvan waarschijnlijk 67 op het Eiland,
en dat zou dan bijna de helft zijn van de daar
geprojecteerde 140 woningen. 'De huizen op het
Eiland worden alle aan de nieuwe Kanaalstraat
gebouwd; zoals reeds bekend zullen de Dijk-
straat en de vroegere dwarsstraten niet terug
keren', aldus de krant.
Volgens verkregen mondelinge informatie heb
ben de mensen die op het Eiland wilden her
bouwen zich gefrustreerd gevoeld door de
plannen voor bouw van veel huurwoningen.
Hun angstige voorgevoelens zijn wel uitgeko
men, want wie nu over het Eiland wandelt, ziet
daar zo'n 90 etagewoningen in 2 en 3 woon
lagen, verhuurd door de woningbouwvereniging
Basco en zegge en schrijve 2 herbouwde pan
den, n.l. een eengezinswoning op de hoek van de
Reinier Claeszstraat en de Kanaalstraat (nu
Piet Heinkade, vanwege de annexatie per 1 juli
1966 van Souburg waar ook al een Kanaalstraat
was) en iets oostelijker een café waarin nu de
Rijkspolitie te Water is gehuisvest. Het hele
nieuwe Eiland is volgens mijn gegevens ge
bouwd in de jaren 1954/'61 en op de kaart afb.
6, de huidige situatie, ziet U dat ondanks het
bericht uit 1952 de dwarsstraten er wél gekomen
zijn, alleen: er staan geen huizen aan (behalve
genoemde hoekwoning, die de voordeur opzij
heeft). Hier is de eerste Delta-verhoging van de
Eiland-dijk spelbreker geweest, want de dijks-
voet moest toen zó ver naar binnen komen, dat
bouwen niet meer mogelijk was. Alleen de
vijfde en laatste dwarsstraat, de Cornelis Lamp-
sinsstraat, heeft nog enig nut: buslijn 104 keert
daar op zijn eindpunt.
Van de teleurgestelde herbouwers zijn er naar ik
hoorde velen toch in de buurt van hun geliefde
Eiland gebleven; ze hebben herbouwd in het
aangrenzende stadsgedeelte waar door oorlogs
verwoestingen veel ruimte was, met name in
Gravestraat, Simon Stevinstraat, Emmastraat
en Hendrikstraat.
Het huidige Eiland oogt als een wat saai
19