oorlog, en dan kan ik over de Arsenaalbuurt kort zijn. Deze werd n.l. geheel afgebroken ten behoeve van uitbreiding van het K.M.S.-terrein en dit is wellicht al in 1945 begonnen. Op een foto van de Dokhaven uit dat jaar is n.l. van bebouwing haast niets meer te zien, en een informant wist nog dat na de bevrijding dakpan nen van de Tachtig Plagen weggehaald waren om huizen elders in de stad te repareren. Uit 1948 bereikte me nog een laatste naklank van de Arsenaalbuurt en dat zit zó: het gemeen tebestuur zag in dat er op het Eiland minder straten zouden terugkomen dan er geweest waren, maar wilde toch de hierdoor overschie tende zeehelden weer vernoemen. Van die uit de Arsenaalbuurt waren de Evertsens en de Ban- kerts al lang vereeuwigd in stukken van de zeeboulevard, waardoor alleen Joost de Moor restte. Naar hem noemde de Raad op 23 juli 1948 daarom de nieuwe straat achter ziekenhuis Bethesda, maar op het laatste moment bleek toen dat er in de oude Joost de Moorstraat zowaar nog een bewoond huis stond. Helemaal achteraan had n.l. K.M.S.-direkteur Arie Smit als voorlopige huisvesting een pand laten bou wen of opknappen, dat de boek stond als Joost de Moorstraat 31. Om verwarring te voorko men heeft men dit witte huis toen vernummerd tot 'Eiland nr. 1', waardoor de naam 'Eiland' dus tijdelijk nog een derde funktie kreeg, te weten die van straatnaam. Humoristen met gevoel voor historie noemden de direkteurswo- ning wel 'de één plaag'. Kort na de bevrijding werd op het hoge en droge terrein ten noorden van de buitenhaven een heel groot noodwoningendorp gebouwd, het Haven dorp, en ik veronderstel dat veel voormalige Eilanders daar tijdelijk hebben gewoond; van de middenstand uit de Sluizenbuurt hebben in elk geval slager Karelse en kruidenier De Keizer in het Havendorp hun bedrijf voortgezet. De Sluizenbuurt is wél herbouwd, zij het in veel kleinere omvang dan tevoren. Het eerste bericht hieromtrent vond ik in de P.Z.C. van 4 novem ber 1946, waar melding wordt gemaakt van een vergadering van voormalige Eiland-bewoners. Men vond de oorlogsschadevergoeding voor de verdwenen huizen te laag en meende dat bij uitvoering van het door de Gemeente ontwor pen herbouwplan de nieuwe huizen minder geriefelijk zouden zijn dan de oude. Daarom werd besloten tot oprichting van een belangen vereniging, de 'Vereeniging Herbouw Eiland', met in het bestuur de heren J.J. Jongman, M. A. van Boekhout, L. van Aken, H. Mannaart en J. van den Berg. Vervolgens meldde de krant van 27 januari 1948 dat aan de Gemeenteraad een herbouwplan voor het Eiland was voorgelegd voor 78 gebouwen met ongeveer 123 wo ningen. En dan las ik in de P.Z.C. van 14 oktober 1952 dat een door de 3 woningbouw verenigingen gevormde speciale stichting 95 woningen voor defensiepersoneel zou gaan bou wen, waarvan waarschijnlijk 67 op het Eiland, en dat zou dan bijna de helft zijn van de daar geprojecteerde 140 woningen. 'De huizen op het Eiland worden alle aan de nieuwe Kanaalstraat gebouwd; zoals reeds bekend zullen de Dijk- straat en de vroegere dwarsstraten niet terug keren', aldus de krant. Volgens verkregen mondelinge informatie heb ben de mensen die op het Eiland wilden her bouwen zich gefrustreerd gevoeld door de plannen voor bouw van veel huurwoningen. Hun angstige voorgevoelens zijn wel uitgeko men, want wie nu over het Eiland wandelt, ziet daar zo'n 90 etagewoningen in 2 en 3 woon lagen, verhuurd door de woningbouwvereniging Basco en zegge en schrijve 2 herbouwde pan den, n.l. een eengezinswoning op de hoek van de Reinier Claeszstraat en de Kanaalstraat (nu Piet Heinkade, vanwege de annexatie per 1 juli 1966 van Souburg waar ook al een Kanaalstraat was) en iets oostelijker een café waarin nu de Rijkspolitie te Water is gehuisvest. Het hele nieuwe Eiland is volgens mijn gegevens ge bouwd in de jaren 1954/'61 en op de kaart afb. 6, de huidige situatie, ziet U dat ondanks het bericht uit 1952 de dwarsstraten er wél gekomen zijn, alleen: er staan geen huizen aan (behalve genoemde hoekwoning, die de voordeur opzij heeft). Hier is de eerste Delta-verhoging van de Eiland-dijk spelbreker geweest, want de dijks- voet moest toen zó ver naar binnen komen, dat bouwen niet meer mogelijk was. Alleen de vijfde en laatste dwarsstraat, de Cornelis Lamp- sinsstraat, heeft nog enig nut: buslijn 104 keert daar op zijn eindpunt. Van de teleurgestelde herbouwers zijn er naar ik hoorde velen toch in de buurt van hun geliefde Eiland gebleven; ze hebben herbouwd in het aangrenzende stadsgedeelte waar door oorlogs verwoestingen veel ruimte was, met name in Gravestraat, Simon Stevinstraat, Emmastraat en Hendrikstraat. Het huidige Eiland oogt als een wat saai 19

Tijdschriftenbank Zeeland

de Wete | 1990 | | pagina 21