Kerk en Bijbel speelden in de tijd van de Republiek een heel belangrijke rol.
Het gehele maatschappelijke leven was omringd met - en doortrokken van -
de bijbelse leer. Gebruiksvoorwerpen van velerlei vorm en materiaal werden
versierd met bijbelse taferelen.
Is, op het platteland van Zeeland, de invloed van Kerk en Bijbel na de Franse
tijd sterk afgenomen of hebben andere faktoren hier ook een rol bij gespeeld?
We kunnen het niet met zekerheid zeggen.
Wel kan men stellen dat de bezitter door de bijbelse motieven op één of andere
wijze zelf werd aangesproken. Meestal moraliserend.
Na 1850 zeggen de afbeeldingen van landbouw, jacht of ambacht iets van de
bezitter zelf. Het heft is dan, door de voorstelling, meer een statussymbool
geworden.
Het valt op dat de oudste mesheften dikwijls versierd zijn met meerdere
verschillende bijbelse taferelen. Sommige zelfs met vier. Op de latere vindt
men meestal maar één voorstelling.
Opmerkelijk is dat hierbij de figuren op primitieve en gestileerde wijze zijn
afgebeeld terwijl later de voorstellingen op het gebied van landbouw, jacht en
ambacht zo natuurgetrouw en gedetailleerd mogelijk weergegeven zijn.
De wijze waarop men trachtte het bijbelse motief uit te beelden duidt er op
dat, als voorbeeld, vooral gebruik gemaakt werd van afbeeldingen uit de z.g.
prentbijbels, verschenen in de 17e en 18e eeuw.
De meest gebruikte voorstellingen op deze mesheften treft men, ook buiten
Zeeland aan op allerhande beschilderde en besneden voorwerpen. Uit de
honderden gravures van bijbelse voorstellingen is het steeds een heel beperkt
aantal dat in de volkskunst herhaaldelijk gebruikt wordt.
Het zijn waarschijnlijk afbeeldingen van bijbelgedeelten waaruit dikwijls werd
gepreekt of die bij voorkeur dienden als stof bij de catechesatie of op de
zondagschool.
Ze moeten de plattelandsbevolking wel bijzonder hebben aangesproken boven
andere. Bij het snijwerk uit Zeeland blijkt duidelijk dat de prentbijbel van
Pieter H. Schut (1733) een belangrijke rol speelde als voorbeeldboek. Met een
enkele uitzondering is elk uitgesneden tafereel terug te vinden in één van die
gravures.
Het is boeiend te zien hoe een snijder de voorstelling van de prent zo goed
mogelijk trachtte weer te geven in het hout. Meestal moest dit gebeuren op een
gebogen vlakje van ongeveer 2 bii 3 cm.
Hieronder volgen de meest gebruikte voorstellingen:
Oude Testament
De Schepping - Gen. 1:26, 2:7
De Zondeval. Adam en Eva in het Paradijs. - Gen. 3:6-7
De verdrijving uit het Paradijs - Gen. 3:23
Abrahams offer - Gen. 22:9-13
Jacobs droom - Gen. 28:10-13
Jozua en Kaleb, de verspieders met de druiventros - Num. 13:21-26
Biliam en de ezel - Num. 22:21-34
Absaloms dood - 2 Sam. 18:9-14
Salomo's eerste rechtspraak - 1 Kon. 3:16-27
Elia door de raven gevoed - 1 Kon. 17:2-6
Jona uitgespuwd door de vis - Jona 2:10
Jona onder de wonderboom - Jona 4:5-7
4
