HET OPSPOREN VAN SAGEN,
LEGENDEN MET OUDE SPOOK- EN TOVERVERHALEN
OP HET EILAND WALCHEREN
Het behoort mede tot de heemkunde te luisteren naar de vertellingen op het platteland
van Walcheren maar ook in de steden, zoals die vroeger werden verhaald. Veel van
dergelijke vertelsels werden van mond tot mond overgebracht tijdens familie
ontmoetingen of in gezelschappen. Er zijn natuurlijk ook van Walcheren tal van korte
en langere sagen en legenden genoteerd door o.m. de beide Sinninghe's, Jan Vader,
Dr. P. J. Meertens, F. Nagtglas, H. E. Beunke, K. Baart, Dr. J. C. dc Man, e.a. In de
bekende handboeken over dit onderwerp vindt men bij diverse schrijvers meest korte
notities. Dit alles is niet bij elkaar gebracht.
Toen wij dit bijeenbrengen van al deze vertellingen wilden aanvatten kwam de behoefte
naar voren eens na te gaan of er nog meer van dit soort verhalen op het tegenwoordige
Walcheren onder de oudere bewoners bekend waren gebleven. Eén der bekendste is wel
die van het meisje bij het Ronde Putje te Souburg. Dit verhaal is in geheel Nederland bij
de volkskunde bekend, mede door de bewerking van Dr. Tj. W. R. de Haan. Figuren als
de veearts Pieter de Plaa van Meliskerke en van dokter de Puut. hebben dikwijls tot dc
verbeelding gesproken. Het gebied van de genezing van mens en dier gaf al spoedig aan
leiding tot bewondering, als met een gelukkige hand min of meer genezing kon worden
gebracht. Vooral op dit terrein sprak de onmacht van de plattelandsmensen het meest
aan. Daarnaast werden vertelsels gebracht, overleveringen en afschrikwekkende er
varingen, van vader op zoon. van moeder op dochter. En altijd hebben er mensen
bestaan, ook op Walcheren, die dergelijke verhalen met verve wisten te brengen. Ver
tellingen met dikwijls een verrassend slot, met een verborgen wijsheid of raad, verhalen
van schande, moord of bittere ondervinding. Ze werden onthouden, doorverteld, dikwijls
verfraaid of geromantiseerd. Gebeurtenissen gingen een eigen leven leiden, soms ver van
de feiten.
Resten van dergelijke oude vertellingen blijken er ook thans nog op Walcheren bewaard
te zijn onder de autochtone bewoners. Een uitgebreid onderzoek per dorp heeft dit
aangetoond. Dit zijn dan overleveringen, die niet zijn opgetekend of onbekend waren
bij de in de aanvang genoemde schrijvers. Dit veldwerk is nog in volle gang. Het is
merkwaardig hoeveel er nog in de herinnering aanwezig is bij de mensen. Het moet
echter wel met veel aanhouden en navragen worden opgediept, want de tegenwoordige
tijd laat geen gelegenheid meer over voor boeiende vertellingen in de huiselijke kring.
Radio en televisie doen het nu mechanisch en de mensen verliezen grotendeels eigen
creativiteit. Doch helemaal verloren gaat de kunst van de vertellingen niet, want dc
besten blijven hun gaven demonstreren.
De belangstelling voor deze imaginaire verhalen is heel verschillend. Sommigen vinden
het onzin, anderen horen of lezen ze gretig. In de volkskunde hebben schrijvers in vele
landen zich met deze verhalen beziggehouden. Er zijn ware studies over verschenen in
het Nederlandse taalgebied. Deze folklore geniet en verdient ook in onze dagen toe
nemende aandacht. Het is echter zaak deze vertellingen in zo oorspronkelijk mogelijke
trant te houden bij het weergeven. Bij meerderen ontstaat de neiging van een basis-
verhaal een prachtig opstel te maken. De oorspronkelijke vorm dient echter zoveel
mogelijk behouden te blijven, al is in de loop der jaren of eeuwen in de mondelinge
overlevering toch al veel veranderd door de persoonlijke toon van de vertellers.
Elke landstreek heeft een eigen samenstelling van vertelsels. Het is daarom van betekenis
ook voor de landstreek WALCHEREN de reeds bekend en de nog bekende, doch in dc
literatuur onbekende, vertellingen bijeen te brengen en vast te leggen. Het gaat hier niet
zozeer om de volksverhalen, welke meer opmerkelijke geschiedenissen op feitelijke
gegevens brengen, als om de karakteristieke onwaarschijnlijk klinkende vertellingen.
5