Het plan kreeg de goedkeuring van de keizer en zo deed de briefkaart zijn intrede.
De port daarvan zou de helft moeten bedragen van de briefport.
Andere landen volgden spoedig met de invoering van de kaart. In de Frans-Duitse
oorlog werden in Frankrijk veel kaarten met succes vervoerd per (hete-lucht) bal
lon. In ons land kostte de eerste briefkaart 2j cent aan port en dat was dan een
kaart met een bedrukte postzegel. De verzending van een brief kostte toen een stui
ver. Het duurde niet lang of er kwam een internationale regeling tot stand waarbij
Engeland weer uit de toon viel want het had een afwijkend formaat vastgesteld.
In 1890 werd echter een eenheidsformaat ingevoerd en dat heeft goed gewerkt.
De briefkaart was dus toen een staatsmonopolie. Het duurde evenwel niet lang of de
industrie drukte plaatjes op de kaarten. Dat begon in 1870 tijdens de Frans-Duitse
oorlog en het diende ter versterking van het moreel der soldaten.
Die noviteit bleek een succes te zijn. De zakenwereld volgde dit voorbeeld al spoe
dig en de "pr enf'briefkaart was geboren.
"In de periode 1880-1914 is er een enorme evolutie geweest op dit gebied", vertel
de Mr. Terwoert. "Overal werden er toen in de wereld tentoonstellingen gehouden
en men maakte daarbij gebruik van prentbriefkaarten om de nieuwe producten we
reldkundig te maken. Een vorm van visuele reclame dus".
De inleider vertelde dat er in 1883 in ons land een wereldtentoonstelling werd ge
houden en in die tijd kwam ook hier de eerste prentbriefkaart in de handel met een
afbeelding van het Rijksmuseum te Amsterdam.
De eerste prentbriefkaarten moesten nog steeds worden verzonden in een envelop.
Later werd de vrijheid gegeven voor de verzending zonder envelop. Voorwaarde
was echter, dat één zijde was gereserveerd voor het adres. Aan de zijde waarop de
afbeelding werd gedrukt, moest daarom een open ruimte blijven voor het plaatsen
van de naam van de afzender.
In Duitsland werd het mechanisch drukken van foto's uitgevonden en daarmede werd
de weg geopend om prentbriefkaarten (ansichtkaarten) goedkoop en in grote hoeveel
heden te vervaardigen. "Rond 1900 werd de verzending een vloed door deze goed
kope drukwijze. De verzending liep toen elk jaar al in de miljarden stuks", zei de
heer Terwoert. Hij stelde daarbij ook de vraag: "Hoe ontstond dit fenomeen eigenlijk?
In de literatuur is daarover niets te vinden. Vast staat, dat het verband hield met
de technische revolutie. Men kon toen gemakkelijker gaan reizen en om te laten we
ten dat men "ergens" was geweest, stuurde men aan familieleden en kennissen een
kaart met een afbeelding van de plaats waar men vertoefde. Natuurlijk mét vermel
ding van zijn naam".
Het gevolg was dat ook de "gewone" man kaarten kon gaan verzamelen en bewaren
in albums wat gemakkelijk was door het eenheidsformaat. Zo'n verzameling werd
een soort statussymbool en vrijwel iedere gegoede familie deed er aan mee. Een
nevengevolg was, dat de kunst werd gedemocratiseerd en onder brede lagen van de
bevolking bekend werd, daar ze eerst was gereserveerd voor de "gegoeden".
Mr. Terwoert vertelde ook iets over de verschillende technieken van drukken.
Eerst was dat de lithodruk, maar later werden ook andere technieken toegepast.
In het begin was er reeds de kleurendruk (steendruk), die later niet meer lonend
was. Daarom volgde soms het inkleuren van de tekeningen met de hand, wat een
bijzonder resultaat kon geven.
Later werd internationaal toestemming gegeven om de naam van de afzender op de
adreszijde te vermelden, wat weer nieuwe mogelijkheden opende voor het drukken
van afbeeldingen op de beeldzijde. Voorschrift werd toen (en dat bestaat nog) dat
midden op de kaart een verticale streep werd geplaatst.
Na de pauze ging Mr. Terwoert in op de vraag welke waarde oude kaarten hebben,
op de wijze van verzamelen en het opbouwen van een collectie.
In New York in een museum is de grootste verzameling prentbriefkaarten ter wereld
aanwezig. In I960 is het verzamelen in ons land eerst goed begonnen, al waren er
4
