VERB
ODÉN
mil
kan drijven. Als het windstil is, kunnen deze
algen opeen hopen en zo ontstaan drijflagen,
populair gezegd: groene soep. Deze drijflagen
veroorzaken grote stankoverlast als ze afster
ven. Blauwalgenbloei treedt op in de zomer,
als de weersomstandigheden het gunstigst zijn
en er voldoende voeding is. Maar ook in een
warm voorjaar kan er algenbloei ontstaan. Dat
heeft te maken met het feit dat blauwalgen
meer dan een jaar kunnen overleven; ze over
winteren dus. Dat doen ze door zich op de
bodem te nestelen in een soort 'zaadbank'.
Dat betekent ook dat er elk jaar meer blauwal
gen in het water aanwezig zijn als er niets
gedaan wordt om het probleem op te lossen.
Klachten bij de mens
Bij het afsterven van de blauwalg Microcystis
komt een giftige stof vrij. Dit gif is te vergelij
ken met het gif van een cobra. De door de
blauwalg afgescheiden stof brengt risico's met
zich mee. Zodra blauwalgenbloei geconsta
teerd wordt, wordt er een zwemverbod afge
kondigd voor het betreffende water. Lage
doses algen kunnen bij mensen klachten
geven als huidirritaties, diarree, hoofdpijn en
misselijkheid. Als de mens veel algen binnen
krijgt, kan dit zelfs leiden tot een aantasting
van de leverfunctie. Kinderen vormen een risi
cogroep omdat zij vaak langer in het water
blijven en eerder de neiging hebben water
door te slikken dan volwassenen. Daarnaast
schrikt het onaantrekkelijke uiterlijk van drijf
lagen hen minder af. Uit diverse onderzoeken
zijn nog geen harde bewijzen naar voren
gekomen die de effecten van giftige blauwal
gen voor mensen aantonen. Toch geeft het
ministerie van Verkeer en Waterstaat aan dat
zwemmen in de regel verboden is.
Dieren
De schadelijke effecten die giftige blauwalgen
hebben op dieren zijn wel aangetoond bij
muizen, vissen en waterorganismen. Een dui
delijk voorbeeld daarvan is de massale vogel
sterfte in het Volkerak-Zoommeer afgelopen
zomer, waar vijfduizend watervogels de dood
vonden. Bij onderzoek is in de lever van een
den een zeer hoge concentratie microcystine
aangetroffen. Ook voor andere waterdieren
kan de giftige stof fataal zijn. Daarnaast zijn er
risico's voor vee. Net als bij mensen kan de
lever aangetast worden. Bij vee dat regelmatig
drinkt van water waarin Microcystis aanwezig
is, kan er zelfs onherstelbare leverschade ont
staan waaraan de dieren kunnen overlijden. In
het buitenland zijn daar enkele voorbeelden
van bekend.
Landbouwproducten
Dat blauwalgen onder gunstige weersomstan
digheden in combinatie met voldoende voed
sel tot bloei kunnen komen en giftige stoffen
kunnen afscheiden is duidelijk. Maar over de
risico's die mensen en dieren lopen die in aan
raking komen met Microcystis is nog veel
onderzoek nodig. Over de mogelijk schadelij
ke gevolgen voor de landbouw is daarom ook
bitter weinig bekend. In Brabant zijn gevallen
bekend waar het inlaten van zoetwater uit het
Volkerak-Zoommeer heeft geleid tot de aan
wezigheid van blauwalgenbloei in het polder
water. Op dat moment is het water niet meer
geschikt voor de landbouw. Onderzoekers zijn
het er over eens dat er een risico is voor land
bouwproducten die met dit water beregend
worden. De mogelijkheid bestaat dat giftige
stof op het landbouwproduct achterblijft na
beregening. Maar onduidelijk is wélke
gezondheidsrisico's dit kan hebben. Van
belang is dus dat water voor gebruik altijd
getest wordt op de aanwezigheid van
Microcystis en dat landbouwproducten goed
gewassen worden voor consumptie.
Oplossingen
Een structurele oplossing van de blauwalgen-
problematiek moet gezocht worden in het
aanpakken van de bron. Dat betekent: zorgen
ti&.M
dat er geen overmaat aan voedingsstoffen in
het water komt. Zijn er al veel voedingsstoffen
in het water, dan kunnen ze verwijderd wor
den door bijvoorbeeld te baggeren. In kleinere
waterpartijen zoals de Vroonpias en Oostvest
is dat een goede mogelijkheid, maar voor het
Volkerak-Zoommeer moet gezocht worden
naar een andere oplossing. En die is er voorals
nog niet. Regelmatig wordt wel gesproken
over doorspoelen van het Volkerak-
Zoommeer. Maar of dat afdoende zal zijn, is
op dit moment nog niet duidelijk. Er zou
namelijk heel veel zout water doorgespoeld
moeten worden om het gewenste effect te
bereiken. Daarnaast is het maar zeer de vraag
of de blauwalgen die op de bodem overwinte
ren ook bereikt worden met het doorspoelen.
Zolang er voor grotere meren geen duidelijke
oplossing wordt gevonden voor blauwalgen-
groei en -bloei lijkt voorzichtigheid geboden.
Bij het schrijven van dit artikel is gebruik gemaakt van de volgen
de bronnen:
- Dr Kirsten Wolfstein, projectleider aquatische ecologie van het
Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en
'Afvalwaterbehandeling (RIZA) en lid van het projectteam
'Verkenning oplossingsrichtingen Volkerak-Zoommeer'
- 'Cyanobacterien Nieuwsbrief nr.', 2 januari 2003, een uitgave
van het Cyanobacteriën-overleg.
- 'Hoe overwinteren blauwalgen', januari 2003, Universiteit van
Amsterdam, auteur Jolanda Verspagen.
- 'Blauwalgen', 2002, Rijksinstituut voor Integraal
Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling (RIZA)/Directoraat-
Generaal Rijkswaterstaat
- 'Feiten over blauwalgen in Nederland', Rijksinstituut voor
Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling
(RIZA)/Directoraat
- Generaal Rijkswaterstaat.
- Informatiebulletin project 'Verkenning oplossingsrichtingen
Volkerak-Zoommeer', november 2002, projectteam Verkenning
oplos smgsrichtmgen Volkerak-Zoommeer
- 'Geen narigheid met nattigheid', 2001, brochure van Stichting
Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa)
- 'Toxische blauwalgen in recreatiewateren', 2000, Stichting
Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa).
maart 2003
