Aluminiumproduktie en de
wereldwijde milieuvervuiling.
P
Pechiney voor het voetlicht.
Produktiestappen.
Uitverkoop grondstoffen.
Peter van Den Bergh en Tjeu van Mierlo
Dit jaar wordt in Brazilië de
topkonferentie van de Verenigde Naties
gehouden over milieu en duurzame
ontwikkeling: de UNCED-konferentie. In
deze jaargang van Wantij wil de ZMF het
UNCED-thema verduidelijken door
bedrijvigheden van enkele Zeeuwse
ondernemingen op hun duurzaamheid te
beoordelen. Omdat de aktiviteiten van
grondstof tot eindprodukt bekeken
worden, gaat de aandacht ook uit naar de
gevolgen voor de Derde Wereld.
In het eerste artikel wordt Pechiney
Vlissingen onder de loupe genomen. Over
de schadelijke gevolgen van deze
aluminiumfabriek voor het milieu in
Zeeland is het nodige bekend. Veel minder
bekend is de milieuschade in de
grondstofleverende Derde Wereldlanden.
Ook blijkt hergebruik van aluminium niet
brandschoon.
Niet vernieuwbaar.
Milieuproblemen.
Stuwdammen
echiney Nederland N.V. aan de
Sloehaven te Vlissingen-Oost is een
Franse dochter van Pechiney Ugine
Kuhlman (PUK). Deze multina
tional omvat industrieën in de che
mie, elektro-metallurgie, alumini
umsmelters en de nukleaire sektor.
De kernenergie-aktiviteiten staan
centraal binnen PUK. Alle andere
bedrijfstakken nemen af of leveren
toe. Zo bewerkt de chemie uranium
tot splijtstof en maakt de metallur
gie omhullingen voor splijtstofele
menten en reaktor-onderdelen. Als
aluminiumproducent behoort Pe
chiney tot de Westerse koncerns
met grote ekonomische macht, om
dat ze een belangrijke positie in
neemt in de produktieketen.
Aluminiumoxyde zit in bauxiet en
bauxiet wordt ondermeer gewon
nen in een aantal tropische landen.
Zo haalt Pechiney haar bauxiet uit
Jamaica, één van de grootste eilan
den in de Caraben. Daar wordt het
in dagbouw afgegraven, gebroken,
gezeefd, gedroogd en naar de aluin
aardefabriek gebracht. In die fa
briek wordt de aluminiumoxide er
uit gehaald. Vervolgens worden in
het bedrijf te Vlissingen met een
energieverslindend proces zuur
stofatomen losgemaakt van de alu-
miniumatomen. Het vloeibare alu
minium wordt al dan niet met an
dere metalen vermengd en in vor
men gegoten voor verdere verwer
king. Ook kan het worden gewalst
waarna er produkten voor bijvoor
beeld de bouw en het transport van
gemaakt kunnen worden. Van het
wereldkoncern Pechiney weten we
dat het niet alleen produkten voor
de kernenergie maakt. Sinds 1988
werd het Pechineykoncern met de
aankoop van American National
Can 's werelds grootste aluminium-
verpakkingsfïrma.
In Jamaica heeft een handvol mul
tinationals de bauxietproduktie in
handen. De bauxietwinning en -
verwerking is van groot belang
voor de Jamaïcaanse ekonomie. Ze
zorgden midden jaren tachtig voor
80% van de exportopbrengsten van
het land en voor 30% van de over
heidsinkomsten. Ondanks het feit
dat de Jamaïcaanse overheid aan
deelhouder in de bauxietaktivitei-
ten is en ondanks het belang van de
bauxiet voor de ekonomie van Ja
maica, heeft de overheid echter
nauwelijks kontrole op deze sektor.
De macht van de multinationals is
daarvoor te groot. Door hun om
vangrijke reserves, de grote geogra
fische spreiding en de intensieve
samenwerking zijn de grote con
cerns in staat om zeer gunstige
winningsvoorwaarden te bedingen
in Derde Wereldlanden. In de jaren
zeventig probeerde de regering van
Jamaica de dominantie van de mul
tinationals te breken met het af
dwingen van hogere heffingen. Het
land hield namelijk steeds minder
aan de bauxiet over, terwijl de pro-
duktie steeg. Maar de regering
haalde bakzeil, omdat de maat
schappijen dreigden hun produktie
niet te verhogen.
Omdat Jamaica een gebrek aan
goedkope energie heeft, vinden we
daar geen aluminiumfabrieken.
Wel in landen als Indonesië en Bra
zilië. Daar hebben de overheden
zich met steun van het Westen diep
in de schulden gestoken om bijvoor
beeld de aanleg van stuwdammen
te financieren. Dit maakt de bouw
van waterkrachtcentrales mogelijk
die de energie kunnen opwekken
voor de aluminiumproduktie.
Bauxiet is een grondstof die niet
vernieuwbaar is. Je kunt immers
geen bauxiet verbouwen. De voor
raden bauxiet zijn niet oneindig.
Berekeningen van Stichting Na
tuur en Milieu geven aan, dat wan
neer er geen groei meer plaats
vindt en het hergebruik van alumi
nium wordt uitgebreid tot 50%, er
nog tot 2070 bauxiet voorradig is.
Van de bauxiet blijft veel afval
over, omdat voor de produktie van
1 kilo aluminium 4 kilo bauxiet no
dig is.
In Jamaica gaat door de bauxiet
winning de vegetatie naar de knop
pen. In landen als Brazilië plegen
bauxietmultinationals een forse
aanslag op het regenwoud.
"Rode modder" is de reststof die
vrijkomst bij de aluinaardproduk-
tie. Op sommige plaatsen in de tro
pen wordt deze giftige stof nog ge
woonweg in zee geloosd. Zo'n lozing
kan het leven in grote gebieden do
den. Ook bij opslag op het land
kunnen schadelijke stoffen naar bo
dem en grondwater weglekken.
In de aluinaardefabruik, waarvan
we er ook enkele op Jamaica aan
treffen, wordt met schadelijke stof
fen gewerkt, zoals verbrande kalk
steen, een aantal zuren en zwavel-
verbindingen. Er komen koolstof-,
zwavel- en stikstofgassen vrij.
Vaak laat de bescherming van de
werknemers te wensen over. Hier
door kunnen schadelijke effekten
optreden.
De grote hoeveelheden elektriciteit,
benodigd voor het produceren van
aluinaarde uit bauxiet, worden in
de Derde Wereld bijna uitsluitend
verkregen door de bouw van stuw
dammen. De nadelige gevolgen van
de stuwmeren variëren van verlies
aan regenwoud en landbouwgron
den tot het verdrijven van de in
heemse bevolking. De zegeningen
die de dam op zou moeten leveren
in de vorm van elektriciteit zijn
voor het ontwikkelingsland zeer be
perkt.