4 -
HET WAPEN UAN R1LLAND-BATH
Behoudens enkele uitzonderingen hebben de Nederlandse
gemeenten een door de Hoge Raad van Adel goedgekeurd
wapen. Als gevolg van de gemeentelijke herindeling zijn
echter de wapens van de meeste opgeheven gemeenten in
onbruik geraakt. De wapens prijken niet meer op gemeente
lijke documenten, briefpapier, enveloppen, burgemeesters
zetels, stempels, enz. Kortom, de wapens der voormalige
gemeenten zijn letterlijk en figuurlijk uit de omloop ver
dwenen. Weliswaar blijven deze oude plaatselijke wapens
nog wel bestaan, maar als symbolen van de zelfstandig
heid der desbetreffende plaatsen hebben ze afgedaan. Ze
hebben nu nog alleen maar een decoratieve functie als
wandversiering in gemeentehuizen, musea of oudheid
kamers. Uiteraard geldt dit ook voor het wapen van de
opgeheven gemeente Rilland—Bathsedert 1 jan. 1970-als
woonkern met de kernen Krabbendijke, Kruiningen, Waarde
en Verseke deel uitmakend van de huidige gemeente Rei-
merswaal. Doordat, zoals we straks zullen zien, het
wapen van Rilland-Bath is geconstrueerd uit de wapens
van 3 vroegere zelfstandige gemeenten uit de vorige
eeuw, is het wapenbeeld met zijn vele figuren nogal ge
compliceerd. Hieronder laat ik een beschrijving volgen
van de herkomst en de samenstelling van dit gemeente
wapen
Klaar eerst nog het een en ander over de oorsprong van
het familiewapen.
De wapens zijn ontstaan omstreeks het midden van de
12de eeuw, ten tijde van het ridderwezen.
Gelijk men weet, droegen de ridders, teneinde tijdens het
gevecht of het tournooi het gezicht tegen lans— en
zwaardhouwen te beschermen, een helm, die het gehele
hoofd bedekte. Daardoor waren zij onkenbaar.
Om zich kenbaar te maken, gingen zij er toe over, op hun
helm een door henzelf gekozen kenteken aan te brengen
van een bepaalde kleur of van een combinatie van
gekleurde figuren.
Later werden ook het schild en de overige ridderlijke
uitrusting met dit teken versierd, zodat men ook aan de
- 5 -
gehelmde ridder kon zien, wie men voor zich had.
Deze kentekens waren aanvankelijk zeer eenvoudig, want
zij moesten immers zowel door vriend als door vijand gemak
kelijk te onderscheiden en te onthouden zijn. In zekere
zin hadden deze emblemen dus min of meer de functie van
een naamkaartje of van een identiteitsplaatje.
Met name tijdens de Kruistochten, toen talrijke leden
van de ridderschap uit vele Christelijke landen naar het
Heilige Land togen om de heilige plaatsen tegen de aan
vallen van de Turken en andere Islamitische stammen te
beschermen, was het noodzakelijk, dat deze kruisvaarders
door een dergelijk speciaal kenteken op de wapenuitrus
ting konden worden geïdentificeerd.
Dit kenteken werd erfelijk, m.a.w. het werd ook door
de nazaten gevoerd.
Ziehier dus de oorsprong van het familiewapen.
Na de uitvinding van het buskruit en het tengevolge
daarvan ontstane gebruik van vuurwapenen, kwam geleide
lijk een eind aan de ridderlijke strijdmethoden en aan de
romantiek van; het ridderwezen. En tenslotte aan het
ridderwezen zelf.
Daarna verdween ook de noodzaak om zich door een
speciaal kenteken, het familiewapen dus, kenbaar te
maken.
Het familiewapen echter bleef, doch het had natuurlijk
niet meer de levende waarde, die het in de riddertijd had.
bJel behield het tot op de huidige dag en dat zelfs
in toenemende mate zijn symbolische en ornamentele
betekenis. Uant het hebben van een familiewapen bleef
niet beperkt tot de adellijke geslachten. Na het verdwij
nen van het ridderwezen zien we ook allengs bij niet-
adellijke belangrijke personen, zoals regenten, machtige
kooplieden en andere aanzienlijken, het gebruik ontstaan,
zich een familiewapen te kiezen.
Deze nieuwere geslachtswapens onderscheiden zich veel
al van de oude ridderwapens door meer uiteenlopende,
soms nogal ingewikkelde wapenfiguren. Dit is verklaar
baar, omdat immers voor deze nieuwe categorie wapenvoer
ders het geslachtswapen niet meer het karakter behoefde
te hebben van een eenvoudig en gemakkelijk in het geheu-
