KIJK! HIER WERKEN WE AAN EEN ECOLOGISCHE BERM Onlangs reed ik weer eens over de ring bij Antwerpen. Hierbij vielen mij de borden in de berm op met de tekst: Kijk! Hier werken we aan een ecologische berm. Wat is dat een ecologische berm, waarom zijn ze daar zo trots op in België en hoe zit dat in Zeeuws Vlaanderen? Ecologische wegbermen Wegbermen hebben een groot aantal functies, waarvan de landschapsecologische of natuurbehoudfunctie slechts in laatste instantie beseft werden. Bermen zij inherent aan wegen. De enorme oppervlakte aan wegen betekent een even enorme versnippering van ons landschap. Waar kleinschaligheid een positieve impact had op biodiversiteit van het landschap, heeft de doorsnijding met wegen veeleer een negatieve invloed. De negatieve invloed op tal van organismen uit zich direct of indirect onder de vorm van verkeersslachtoffers, verhinderen van broedgelegenheid, verkleinen van biotoop, verhinderen van verbreiding, verandering van waterhuishouding, vervuiling door zouten en zware metalen en lawaai. Wat zware metalen betreft, zijn er in de meeste wegbermen slechts lage of toch afnemende concentraties waar te nemen. Als de bermen dan toch zoveel aandacht krijgen is dat in belangrijke mate te danken aan de enorme oppervlakte die zij vertegenwoordigen. Ook het besef dat natuur niet alleen in te weinig en te kleine geïsoleerde reservaten beschermd kan worden speelt mee. Een groot aantal algemene soorten komen ook niet in de reservaten ,or, maar wel in bermen. In Nede 'a. id komen minstens 709 soorten hogere planten en 123 soorten mossen en korstmossen in de wegbermen voor. Voor de hogere planten betekent dat ongeveer de helft van de Nederlandse flora. Onder de 709 soorten komen talrijke zeldzame soorten voor. De zeldzaamste soorten zijn karakteristiek voor voedselarme bodems of met verdwijnende bedreigde biotopen, ze komen voor aan de rand van hun DoorMarian Langeveld areaal. In de Nederlandse bermen zijn 106 soorten of 15% van de in de bermen aangetroffen planten bedreigd. Van de vele duizenden potentiële bermenbewonende diersoorten worden slechts enkele honderden onderzocht, waarbij zweefvliegen, bijen, spinnen en loopkevers de hoogste aantal soorten opleveren; verder wordt ook onderzoek gedaan naar dagvlinders, vogels, zoogdieren, reptielen, regenwormen en slakken. Uit de schaarse gegevens blijkt dat de waarde van wegbermen voor ongewervelden sterk bepaald wordt door de samenstelling en de structuurvariatie van de vegetatie en door gradiënten in het a-biotische milieu. In bermen bestaande uit monotone, aaneengesloten grasmatten komen bijvoorbeeld slechts enkele banale soorten spinnen en loopkevers voor, deze soorten vindt men ook terug op intensief beheerde graslanden en akkers. De variatie in bermen wordt veroorzaakt door een groot aantal factoren, waaronder voedsel rijkdom, zuurgraad, zoutgehalte en vochtigheid van de bodem, bermbreedte, helling en expositie, strooiselhoeveelheid, de aard van het achterliggende land en van het wegdek. Zelden is een enkele factor dominant. De verweving van meerdere van deze parameters laat een grote variatie in flora en fauna toe. De voedselrijkdom van de bodem hangt in belangrijke mate af van de bodemstructuur. De bodemstructuur kunnen we normaal vlot aflezen van de bodemkaart, maar bij bermen gaat dit vaak niet op. Bijna steeds wijkt de wegbermbodem af van die van het belendende perceel omdat de onderlinge ligging van de bodemlagen grondig verstoord is, of niet autochtone toplaag aangebracht werd bij het aanleggen van de weg, of de bodem aangerijkt is met stof dat door het verkeer in de berm terechtkomt. De wegbermflora is in hoofdzaak een flora van matig stikstofrijke tot stikstofrijke bodems (36% van de soorten). Maaien en afvoeren van de bermen leidt in wegbermen 11

Tijdschriftenbank Zeeland

de Steltkluut | 2003 | | pagina 13