HET GEHEIM VAN ABSDALE
(zie ook 'de Stelkluut' nr 3 van juni 2001)
De Vijfvlek sintjansvlinder - Zygaena trifolii
Na acht maanden winterrust hebben de rupsen
van deze vlindersoort nog geen behoefte om
enige activiteiten te tonen. De bakjes met
rolklaver vertonen ook nog geen groeilust.
Blijkbaar past de rups zich hieraan aan.
Sommige plantjes zijn vermoedelijk dood. Niet
dood zitten de vijfvlek rupsen goed
gecamoufleerd tussen de droge rolklaver met
Witbol grassen en Bijvoet.
Sinds 28 augustus 2000 zijn de rupsen in de
diapauze1 gegaan.
Op 9 april 2001 heb ik de droge rolklaverplanten
maar weggeknipt en de totaal 15 rupsjes
'overgeplant' in potjes met reeds goed
groeiende Moerasrolklaver. Wat zijn de rupsjes
nog klein. Ze weigeren om op de groene
blaadjes te zitten, ze klimmen terug in de
Witbolstengels en andere kruiden. Hierop zijn ze
beter gecamoufleerd.
Even terug in de tijd:
12.07.'00: eiafzetting, vrij laat, bijna een maand
na de eerste vlucht (16.06)
20.07.'00: eerste rups uit het ei
28.08.'00: laatste rups gaat in de pauze stand
Winter 200/2001: de tuin overwinteraars zijn
onvindbaar, 15 stuks overwinteren in de berging
vorstvrij.
Voorjaar 2001
De tuin overwinteraars zijn nog steeds
onvindbaar. Mogelijk zijn ze ver van de rolklaver
in de diapauze gegaan en komen ze straks
alsnog te voorschijn, of ze zijn in dit experiment
gebleven
Diapauze (vertaling: doen ophouden) is een tijdelijke
onderbreking in de ontwikkeling of groei van insecten,
gepaard gaande met een sterk verminderde
stofwisseling. Het kan optreden in verschillende stadia
zoals het eistadium, larve (rups)- en popstadium. Ook
door bijvoorbeeld voedselgebrek, lage temperatuur,
ook door grote dichtheid van een rupsenpopulatie. De
daglengte kan ook een rol spelen. Blijkbaar is de
directe oorzaak van de diapauze het onderbreken van
de afscheiding van groeihormonen.
Tekst en tekeningen: L.Noens
Vijanden
Niet alleen de barre weersomstandigheden
moeten ze trotseren. Er zijn zeker een 15 tal
rupsen verdwenen. De binnenshuis gekweekte
rupsen verdwijnen ook. Mogelijk is de veldmuis
die bij mij in de tuin zit de oorzaak. Voor vogels
is de rups giftig of niet lekker. Geldt dit ook voor
muizen? Andere vijanden: maaiklepelaars,
sluipwespen, spinnen, enz.
Op 03.05.'01 ontwaakt de eerste rups uit de
diapauze. Reeds enkele dagen van te voren
wordt het rupsje donkerkleurig, zwart met
zilverwit. Deze rups kruipt gewoon uit zijn jas en
de jas blijft worstvormig, terwijl de laatste
vervelling vóór de winterslaap een plat velletje
was. Het duurt nog een tweetal dagen voor het
rupsje gaat eten. Merkwaardig totaal anders
kleurig. Ik dacht dan ook dat het een andere
soort rups was, per ongeluk tussen de vijfvlek
rupsen gesukkeld.
Naar gelang het eetfestijn vordert kleurt ook de
rups van zwartgrijs naar groenig geel met zwarte
tekening. Het is toch een vijfvlek rups. Nieuwe
vervelling op 11.05.'01 geschied weer als vóór
de diapauze namelijk een openscheurend vel.
Voor te vervellen gaat de rups enkele dagen in
rust. Kwestie van een nieuwe jas maken? Op
16.05.'01 moet er weer een nieuwe jas worden
gepast. De vraatmachine komt nu in volle actie,
je ziet de rups per dag groeien. In 20 dagen is
de rups nu geel met gelig groen en met zwarte
tekening. Ondertussen is er nog eentje uit de
diapauze, 2 weken later, gekomen.
Bijvoet - Artemisia vulgaris
Veilig verborgen tussen de bijvoetzaaddozen
heeft een rupsje ruim 8 maanden doorgebracht
zonder te eten. Het is dan ook behoorlijk
gekrompen. Rond half mei kruipt het uit zijn
oude jas. Het zit in een bloempot met een vrij
grote rups en om mogelijke kannibalisme te
voorkomen zet ik het in een andere (nieuwe) pot
met Moerasrolklaver. Het zit een beetje en gaat
vooral op verkenning door de hele pot. Een
soort onrustig gedrag van deze rups. Bij de
andere rupsen heb ik dit niet gezien. Op een
zeker moment kruipt de rups over de
9
