4 ZELDZAAM ZEEUWS VLAAMS In totaal komen in Nederland twaalf ganzensoorten voorverdeeld over twee families: de zwarte ganzen (van het geslacht Branta), en de grauwe ganzen (van het geslacht Anser). Veel mensen denken bij ganzen vooral aan vogels die hier alleen gedurende de winterperiode voorkomen (vriesganzen). Uitzondering op de regel zijn de Rotgans (aanwezig vanaf eind september tot begin juni) en de Grauwe gans (die in Zeeuws Vlaanderen het hele jaar aanwezig is). Rotgans Branta bemicla) Rotganzen maken deel uit van de Branta- familie. Alle soorten van deze familie kenmerken zich door een voornamelijk grijs/zwart 'gebrand' verenkleed, voorts heeft een aantal van deze soorten een duidelijke binding met (zout) water. De Rotgans is de meest aan water gebonden soort uit deze groep. Daarnaast hebben ze een voorkeur voor zoute wateren. Vroeger kwamen ze vrijwel uitsluitend buitendijks voor in de zoute getijden wateren, waar ze foerageerden op wieren en zeegras. Onderzoek op Schiermonnikoog: rotgans zonder Haas het haasje Rotganzen houden de prille voorjaarsgroei eronder. Met hun kleine snavels presteren ze het om rond de 300 happen per minuut te nemen. Dankzij de hoge kwaliteit van het voedsel op het schor zijn de vogels in staat om in zes weken tijd maar liefs 30 procent in gewicht toe te nemen. Deze zes weken is geen feest voor de Haas. Deze moet met lede ogen aanzien hoe veel voedselplanten worden kaalgeschoren door de ganzen. Terwijl de ganzen hun buikjes overdag vol eten, wachten de langoren geduldig af tot de schemering valt, om vervolgens met de restanten genoegen te nemen en gedurende de nacht zo hun kostje bij elkaar te scharrelen. Deze uitspattingen in het voorjaar vallen in het niet bij de invloed die Hazen uitoefenen gedurende het ogenschijnlijk dorre winterseizoen. In de wintermaanden ontvluchten de meeste Rotganzen de barre voedselsituatie op Schiermonnikoog naar warmere delen van Europa. Hazen hebben die luxe niet. Omdat het schor regelmatig onderstroomt, kunnen ze er maar weinig groene grassprieten vinden. Het dieet van Hazen slaat dan ook aan het eind van het jaar om. Waar grassen de boventoon voerden in zomer en herfst, zijn struikachtige planten van belang gedurende de winter. Het zijn vooral twee van deze struikachtigen die het moeten ontgelden: Zeealsem en Gewone zoutmelde. Waar Zeealsem vooral voorkomt op de zogeheten middelhoog schor, beperkt Gewone zoutmelde zich vrijwel geheel tot de laaggelegen delen van het schor. Het zijn juist deze delen van het schor die favoriet zijn bij de Rotgans. Hier groeien de geliefde voedselplanten zoals Gewoon kweldergras, Schorrezoutgras en Zeeweegbree. Maar met het ouder worden van het schor neemt Gewone zoutmelde het heft in handen en verdringt de voedselplanten van de Rotgans, simpelweg door deze te overschaduwen. Dit maakt dat met het ouder worden van het schor -en dus de opmars van Gewone zoutmelde- Rotganzen het veld moeten ruimen. Na ongeveer 35 jaar zijn de laaggelegen delen van het schor ongeschikt geworden als voedselgebied door de aanwezigheid van deze houtige plant. Het is dit proces van veroudering van het schor waarin de Haas nadrukkelijk ingrijpt. De schaarse voedselsituatie in de winter dwingt de Haas over te schakelen op Gewone zoutmelde, omdat deze plant één van de weinige soorten is die in de winter bovengronds niet afsterft. Het mag dan wel geen hoogwaardig voedsel zijn, het is beter dan niets. Gewone zoutmelde op haar beurt is echter niet goed bestand tegen de aanval van Hazen, die regelmatig weinig anders dan een stompje van enkele centimeters overlaten. Doordat Hazen de Gewone zoutmelde onder de duim houden, blijft het schor maar liefst een kwart eeuw langer geschikt voor Rotganzen. De aantallen Rotganzen op de schorren zouden in de afwezigheid van Hazen minimaal 40 procent lager zijn. Dus alleen in de afwezigheid van deze nachtbraker is de Rotgans het haasje. Rotgans in Zeeland Het indammen van de Deltawateren en de achteruitgang van met name zeegras heeft Rotganzen gedwongen ook ander voedsel te

Tijdschriftenbank Zeeland

de Steltkluut | 2001 | | pagina 17