NIEUWE SOORT IN DE WESTERSCHELDE
Balanus balanodes subspecies Downensis
door Peter Maas
Zelden, zéér zelden wordt er in onze contreien een plant- of diersoort gevonden welke
nog nooit eerder werd beschreven. Groot was dan ook de verbazing toen wetenschap
pers tijdens een routine-onderzoek in de Westerschelde op een diersoort stuitten welke
men nergens, zelfs niet in de meest ontoegankelijke literatuur kon terugvinden.
Ongetwijfeld behoorde deze soort, die langs de laagwaterlijn 1,5 km. ten westen van Ter-
neuzen werd gevonden tot de Crustacea oftewel Kreeftachtigen. Het kegelvormige ske
let, bestaande uit zes gegroefde, op de hoeken overlappende platen deed vermoeden
dat het hier de Balanus balanodes betrof of, in goed Hollands, de Gewone zeepok.
Het was echter aan een fanatieke, zeer oplettende stagiair te danken, dat men dit ene
exemplaar (overigens vond men later nog grote kolonies, ieder uit vele duizenden exem
plaren bestaand) aan een nauwkeurig onderzoek onderwierp. Het was met name de ma
nier waarop dit dier zijn voedsel bemachtigde die totaal onbekend was, zelfs bij
's-werelds beroemdste Crustaceologen.
Zoals bekend vangt de zeepok zijn voedsel met een vanuit het Abdomen gegroeide
staartwaaier, welke soms zelfs voorzien is van speciaal gemodificeerde aanhangsels. De
aanhangsels welke men hier aantrof werden echter nimmer, bij geen enkele diersoort
aangetroffen. Het betreft een minuscuul orgaantje bestaande uit een zeshoekig, zakvor
mig geheel waarbinnen een holte met vermoedelijk agressieve spijsverteringssappen. De
zeshoekige structuur is binnen de natuurwetenschappen niet geheel onbekend en het
was dan ook dank zij de inzet van vermaarde chemici, dat men uiteindelijk de aard van
dit dier kon doorgronden en het een naam kon geven.
Na toestemming van de Internationale Systematiek-Commissie (I.S.C.) te Bern (Zwitser
land) werd dan ook tot publicatie overgegaan. De soort welke men in de Westerschelde
aantrof werd benoemd als zijnde:
en kreeg als Nederlandse naam mee:
De Benzeenpok.
Deze vondst is door wetenschappers in binnen- en buitenland met groot enthousiasme
ontvangen.
Dat de Benzeenpok juist op deze plaats tot ontwikkeling kon komen, was zeker achteraf
niet zo verwonderlijk. De voor de typische orgaantjes aan de staartwaaier benodigde
structuren zijn immers op grote schaal aanwezig in de Westerschelde. Het betreft de che
mische stof Benzeen, welke door dit organisme zonder problemen direkt in het spijsverte
ringsstelsel kan worden ingebouwd. Het is dankzij het nabijgelegen industriecomplex van
DOW-Benelux, dat immers grote hoeveelheden Benzeen in de Westerschelde loost, dat
dit unieke, zeer zeldzame en ongetwijfeld endemische soort aan de inventarislijst van de
Westerschelde kan worden toegevoegd.
Helaas heeft DOW aangekondigd de lozing van Benzeen terug te dringen, hetgeen tot
grote bezorgdheid onder de Crustaceologen heeft geleid. Gevreesd wordt dan ook dat
Balanus balanodes subspeciës Downensis reeds kort na zijn ontdekking zal uitsterven.
Momenteel wordt er hard gewerkt aan een reddingsprogramma dat via actiegroepen ten
uitvoer moet worden gebracht. Er heerst echter grote verslagenheid en pessimimis-
me
128